319 TBB Dergisi 2022 (158) Merve ALTINBAŞ Devletlerin deniz taşımacılığındaki gelişim süreçleri denizlerle olan sınırlarına, dönemin ihtiyaçlarına ve gemi yapım tekniklerine göre değişim göstermiştir. Taşımacılığın etkinliği arttıkça da hukuki ihtiyaçlar daha detaylı düzenlemeleri gerektirmiştir. Fetih politikası neticesinde Anadolu kıyı beyliklerinin sınırlara dahil edilmesi ile başlayan ve İstanbul’un fethi sonrası Akdeniz ticaretinde önemli bir yer edinen Osmanlı Devleti, Karadeniz’in Türk gölü haline gelmesiyle birlikte pek çok ulaşım ve ticaret yolunu hakimiyeti altına almıştır.2 Osmanlı deniz taşımacılığı da zaman içerisinde gelişmekle beraber hem yolcu hem yük taşımacılığının kanuni temellere oturtulması, 1863 tarihinde Ticaret-i Bahriye Kanunnâme-i Hümâyûn’un kabulü ile gerçekleşmiştir. Bu çalışmada bir temel teşkil etmesi açısından klasik dönem Osmanlı yolcu taşımacılığına temas edilmekle birlikte esas olarak Tanzimat sonrasında yolcu taşımacılığına ilişkin kanuni düzenlemenin kapsamı değerlendirilecektir. I. OSMANLI DEVLETİ’NDE DENİZ TAŞIMACILIĞI VE ULAŞIM Kıyı beyliklerinin hakimiyet altına alınması ve fetih politikasının batıya çevrilmesi ile Osmanlı denizciliğinin gelişiminde temel hareket noktası donanmanın güçlendirilmesi olmuştur. Bu kapsamda Gelibolu, Sinop, İzmit, Süveyş, Birecik, Basra, Rusçuk, Samsun, Kefken gibi şehirlere tersaneler kurulmuş ve yeni gemi türleri inşa edilerek denizlerde etkin bir güce dönüşüm sağlanmıştır.3 Bununla beraber hem padişah hem de halk için tahsis edilen kayıklar, ulaşımda önemli bir araç olarak kullanılmış; dönemin seyyahları tarafından da oldukça ilgi görmüştür.4 Deniz yolu ulaşımı, doğal etkenler ve güvenlik açısından sorunsuz bir ulaşım garantisi vermemiştir fakat Asya ile Avrupa kıtasını bir araya getiren İstanbul için her dönemde önemli bir yer tutmuştur. Haliç, Boğaziçi ve Marmara denizi kıyılarına uzanan şehir, deniz yolu taşımacılığı ile birbirine bağlanmıştır. Boğaz, Galata ve Üsküdar olmak 2 Beydiz, s. 27; İdris Bostan, Osmanlı Deniz Ticareti, Küre Yayınları, İstanbul 2019, s. 8. 3 Beydiz, s. 26. 4 Beydiz, s. 26.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1