323 TBB Dergisi 2022 (158) Merve ALTINBAŞ birlikte yerli şirketlerin kurulması yoluna gidilmiştir.28 İlk yerli şirket olan Şirket-i Osmaniye, Boğaziçi, Eminönü-Üsküdar hattında hizmet vermek üzere 1857’de kurulmuş; 1883’te kurulan İzmir merkezli Hamidiye şirketi ise İzmir körfezindeki iskeleler arasında ulaşımı sağlamıştır.29 XIX. ve XX. yüzyıl içerisinde ulaşım hizmeti amaçlı pek çok şirket kurulmasının yanı sıra, verilen hizmetlerin aksamaması için yeni birtakım düzenlemeler yapılmıştır. Bunlar arasında yeni iskeleler açılması, iskele gişelerinde bilet satışı, bazı nehirlerin birleştirilerek gemi işletilmeye uygun hale getirilmesi gibi ulaşım ağının daha etkin ve verimli kullanılmasına yönelik girişimler dikkat çekmektedir. Ayrıca kadınlara da vapura binme hakkı tanınmış; vapurların kapasitelerine göre yolcu almasına ve izdihamın engellenmesine yönelik uyarılar sık sık yönetim tarafından tekrarlanmıştır.30 Bunlara ek olarak sisli havalarda denizde işaret kullanma, sis işaret düdüklerinin kullanımı, belirli rotalarda projektör yakma mecburiyeti gibi esaslar getirilerek hem deniz trafiğinin düzenlenmesi hem de kazalara sebebiyet verilmemesi adına idari önlemler alınmaya çalışılmıştır.31 1863 tarihli Ticaret-i Bahriye Kanunnâme-i Hümayûn’un yürürlüğe girmesi ile birlikte yük ve yolcu taşımacılığı kanuni bir temele oturtulmuş ve bu konulardaki uyuşmazlıklar ilgili yargı mercileri tarafından çözümlenmiştir. II. TİCARET-İ BAHRİYE KANUNNÂME HUMÂYÛNU VE YOLCU TAŞIMACILIĞINA İLİŞKİN DÜZENLEMELER Osmanlı Devleti’nin pek çok alanda yeni girişimlerde bulunduğu Tanzimat döneminde, yabancı kumpanyalara ek olarak yerli kumpanyalar da kurulmuş, ulaşım ve taşımacılık bir sektör haline gelmiştir. Yapılan hukuki düzenlemelerle değişen şartlara ve gelişen sektöre yön verilmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda Tanzimat dönemi Osmanlı hukukunda deniz ticaretine ilişkin yapılan kanuni düzenleme, Ticaret-i Bahriye Kanunnâme-i Hümayûn adı altında yürürlüğe girmiştir.32 28 Duran, s. 637 vd. 29 Söz konusu şirketlere dair ayrıntılı bilgi için bkz. Duran, s. 637. 30 Duran, s. 642, 643. 31 Duran, s. 642, 643. 32 1807 tarihli Code de Commerce’in II. kısmından çevrilen Kanun on dört fasıldan oluşmaktadır.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1