325 TBB Dergisi 2022 (158) Merve ALTINBAŞ Deniz yolu ile yolcu taşıma sözleşmelerinin kurulabilmesi için öncelikle navlun sözleşmelerinde olduğu gibi tarafların birbirine uygun karşılıklı irade beyanlarını sunmaları gerekmektedir. Bu husus, Mecelle’nin kira sözleşmeleri başlığı altında “Bey’ gibi icare dahi icab ve kabul ile mün’akid olur.” ifadesiyle yer bulmuştur.37 Tarafların karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanlarına ek olarak ücret üzerinde mutabakata varmaları, sözleşmenin tamamlanması için aranan ikinci şarttır.38 Ücretin nama veya hamiline yazılı bir bilet veya kontrato üzerinde belirtilmesi gerektiği Kanun’un 137. maddesinde düzenlenmiştir. Bu hükme göre sözleşme uyarınca bir bilet veya kontrato düzenlenmekle beraber, ücret de bu bilet veya kontratoda belirtilmelidir. Ücret belirlenmeden yolcunun vasıtaya bindiği durumlarda çıkan uyuşmazlıkların ise bilirkişi aracılığıyla belirlenen ücret mukabilinde çözümleneceği düzenlenmiştir.39 Bu hükme göre bilet veya kontrato düzenlenmesi şartının bir ispat vasıtası olarak arandığı anlaşılmaktadır. Nama yazılı düzenlenen bilet ve kontratoların devredilebilmesi durumunda sözleşmenin tarafında değişiklik olacağından, bu durum kaptanın rızasına bağlanmıştır.40 A. Denizde Yolcu Taşıma Sözleşmesinde Tarafların Hak ve Yükümlülükleri Yolcu taşıma sözleşmeleri taraflara çeşitli haklar tanımakla birlikte bazı yükümlülükleri de beraberinde getirmiştir. Kanun’da tarafların haklarına ve yükümlülüklerine dair hususlar, birden fazla maddede dağınık olarak yer almıştır. Yolcuların yükümlülükleri ücret ödeme, kaptanın talimatlarına uyma, yolculuk zamanında gemide bulunma ve beraberindeki eşyayı ilgili memura teslim etme olarak sayılmış; taşıyanın yükümlülükleri sözleşmelerinde yaptıkları işlemlerdeki hak ve yükümlülükleri Ticaret-i Berriye Kanunnâmesi’nin 56-69. maddelerinde belirtilmiştir. Düstur, Birinci Tertip, C. 1, s. 385 vd. 37 Hocaeminefendizâde Ali Haydar Efendi, Dürerü’l-Hükkâm Şerhu Mecelleti’l Ahkâm, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2020, C. 1, s. 644. 38 Hocaeminefendizâde Ali Haydar Efendi, C. 1, s. 643. 39 Düstur, Birinci Tertip, C. 1, s. 503. 40 Madde 138: Kontrato veya bilet yolcunun nâmına tanzim ve i’tâ olunduğu halde kapudanın rıza ve muvafakatı olmadıkça yolcu hakkını şahs-ı diğere devredemez, Düstur, Birinci Tertip, C. 1, s. 503.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1