335 TBB Dergisi 2022 (158) Merve ALTINBAŞ sancağını taşıyan gemi, gasp ve zapt olunma tehdidi ile karşı karşıya kalır.89 Gerek savaş durumunun gerekse mücbir sebepten kaynaklı seferin ertelenmesi durumunun seferin başlamasından önce veya sefer başladıktan sonra ortaya çıkması, fesih hakkının kullanılmasını etkilemez. Kumpanya tarafından belirlenmiş ve seferin bırakılmasını gerektiren hallerden birinin gerçekleşmesi halinde veya geminin özellikle emtia taşımasına özgülendiği durumlarda kaptanın hatası ve ihmali olmaksızın nakliyenin gerçekleşmesinin mümkün olmaması durumunda sefer iptal edilebilir. Bu sebeplerin gerçekleşmesi halinde de kaptan, kontratonun feshini talep edebilir.90 141. ve 142. maddede belirlenen durumların gerçekleşmesi neticesinde sözleşmenin feshi gerçekleştiğinde sorumluluğun kimler üzerinde paylaştırılacağı meselesi 143. maddede ele alınmıştır.91 143. madde uyarınca önceki iki maddede belirtilen hallerden birinin gerçekleşmesi sebebiyle kontrato feshedilmişse, taraflardan hiçbiri, diğerine zarar ve ziyanı vermeye/ödemeye mecbur olmaz. Bu husus, Mecelle’nin 91. maddesinde düzenlenen “Cevâz-ı şer’i zamâna münafi olur” esasıyla örtüşmektedir.92 Bununla beraber kontratonun feshi, seferin başlamasından sonra gerçekleşirse yolcu navlunu gelinen mesafeye göre ödemeye mecbur olup, bunun miktarı da 118. maddede gösterildiği şekilde hesaplanarak belirlenir. Buna göre navlunun hesaplanmasında aşılan mesafe ile kalan mesafenin bir diğerine oranlanmasının yanı sıra, masraf miktarı, zaman, tehlike ve sıradan zorlukların da hesaplamada göz önünde bulundurulması gerekir. Söz konusu hesaplamada sayılan esasların dikkate alınması, Kanun’da Mecelle’nin 22. maddesindeki “Zaruretler kendi mikdarlarınca takdir olunur” hükmü ile uyumlu bir düzenlemeye yer verildiğini göstermektedir.93 Zira genel 89 Kostaki Vayani, s. 272-273. 90 Nusret Hilmi, s. 132. 91 Madde 143: Ânif ez-zikr iki maddede beyan olunan hallerden biri vukuûyla kontrato fesholunmuş olduğu halde tarafeynden hiçbiri diğerine zarar ve ziyan i’tâsına mecbur değildir. Mamâfih kontratonun feshi, seferin bidaından sonra vâkî’ olur ise yolcu navlunu kat’ ettiği mesafeye göre vermeye mecbur olup, bunun miktarı dahî yüz on sekizinci maddenin zîrînde gösterildiği vech ile hesap ve tayin olunur, Düstur, Birinci Tertip, C. 1, s. 504. 92 Hocaeminefendizâde Ali Haydar Efendi, C. 1, s. 180. 93 Nusret Hilmi, s. 135; Hocaeminefendizâde Ali Haydar Efendi, C. 1, s. 81.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1