29 TBB Dergisi 2022 (158) Semih Batur KAYA ğanüstü hâl toplumsal, siyasal ve hukuksal boyutları olan ve toplumu kendisiyle koşullandıran bir olgudur. Bu bağlamda olağanüstü hâl üç engelleyici dinamik etrafında şekillenmektedir. Birincisi iktidarın hukuk devletine mesafeli yaklaşımıdır. İradeci bir saf halin yansıması olan iktidar olgusu hukuk devletinin araçlarını yok saymaktadır. İktidarın hukuka ilişkin temel çıkış noktası hukuku iradenin bir türevi olarak görmesidir. Bu durum hukukun evrensel olan ile bağını koparmaktadır. Hukukun kökeni iradeye indirgendiğinde hukuk bir yandan ontolojik meşruiyetini yitirmekte diğer yandan da hukukun episeteme pratiği engellenmektedir. Burada “hukukun sıfır noktası”60 iktidara ve bunun iradeci yaklaşımına indirgendiğinde hukukun katmanları birer birer işlevsizleştirilmektedir. Öte yandan iktidar olgusuna ilişkin beliren bir diğer kriz hali noktası demokrasi ve özellikle de çoğulcu demokrasi konusunda ortaya çıkan çelişki ve hatta çatışkıdır. Demokrasi modern anlamıyla siyasi partiler demokrasisidir. Buradaki çoğulculuk bir tür polarizasyon karşıtlığı anlamına geldiği gibi kendi içerisinde bir rölativite içermektedir. Halbuki iktidar bu anlamda da bunun tersine tekil ve tekel bir siyasal ve hukuksal zemin ortamını hedeflemektedir. Bu tekillik ve tekellik ilkel düzeyde bir siyasal ve hukuksal kavrayışa yol açmaktadır. Nihai olarak iktidarın üçüncü kriz alanı denetim sorunudur. Denetim kendi içerisinde belirlenebilirlik, sınırlandırılabilirlik içerir. Denetim bir tür özne nesne ilişkisi veya yine bu doğrultuda primus inter pares olgusunu gerektirir. Demokratik hukuk devletinin özü bu bağlamda denetimde ortaya çıkmaktadır. Sınırlı iktidarı ve bu sınırlı ortamda insan hak ve özgürlüklerini koruyup geliştirmeyi amaçlayan anayasacılığın da özü yine bu anlamda denetimdir. İşte iktidar olgusu bu noktada da bir kriz alanı yaratmaktadır. Zira iktidar için denetim söz konusu olmamalıdır. Olağanüstü halin, burada gerek iktidarın yarattığı gerek halihazırda var olan krizin hukuk içerisinde ve hukukla aşılabileceğine inanmaktayım. Hukukun içerisinde ve hukukla yaşanılması gerekir.61 60 Bu kavram için Cemal Bali Akal’a teşekkür ederim. Önemli çalışması için bkz. Cemal Bali Akal, Hukuk Nedir? Dost Yayınevi, Ankara 2017, özellikle s. 59-65. 61 Hukukun içerisinde ve hukukla yaşama için bkz. Ronald Dworkin, Law’s Empire, Harvard Universsity Press, Cambridge 1986.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1