427 TBB Dergisi 2022 (158) Ekin Deniz İLHAN sisteminde, ev sahibi devletlerin egemenlik yetkilerini sınırsız bir şekilde kullandıkları görülmektedir. Örneğin pek çok hakem kararında ev sahibi devletlerin yatırım dışı yükümlülükleri noktasında başta ICSID tahkiminde insan hakları ve çevresel yükümlülüklerin tartışıldığı görülmektedir.159 Belirtilmelidir ki, çevreyi koruma görevi devletlerin egemenlik yetkilerini kullanırken gözetmeleri gereken uluslararası bir yükümlülüktür. Çevresel sorunların büyüklüğü, karmaşıklığı ve çok boyutlu olması ulusal alanda yürütülen politikalar bu sorunların çözümünde tek başına yeterli olmamakla birlikte, çevrenin korunması amacı ile uluslararası alanda yargılama faaliyeti yürütülürken bu kaidelere özen gösterme zorunluluğu doğmuştur.160 Uluslararası yatırım tahkimi, klasik ticari tahkimden farklı olarak bazı noktalarda farklılıklar arz etmekte olup, bu sebeple verilen hükmün sonuçları, uluslararası ticari tahkimde olduğu gibi sadece tarafları etkilememektedir. Bu sistem taraflar dışında ev sahibi devletlerin kamulaştırma politikaları ve idari düzenlemeleri gibi geniş bir etkiye sahiptir. Örneğin, Güney Afrika’nın ekonomik bakımdan daha önceki rejimin uygulamaları sebebi ile dezavantajlı bir konumda bulunan ve nüfusun büyük çoğunluğunu oluşturan siyahi nüfusun ekonomik açıdan iyileştirilmesini öngören düzenlemesine karşı İtalyan yatırımcının ICSID’e başvurması verilebilmektedir.161 Gerçekten de ICSID yargılamasına konu teşkil eden yatırımlara bakıldığında çoğu zaman su, baraj, yol yapımı, enerji tedarik, telekomünikasyon gibi ev sahibi devletlerin temelde kamu hizmetlerine yönelik olduğu görülmektedir. Bu nedenle hakem heyetlerinin insan hakları ihlalleri iddialarına karşı nasıl bir yol izledikleri önem kazanmaktadır. Doktrinde hakemlerin karar verirken insan hakları ihlallerini, kendi otonom yetkilerini bozmaya yönelik bir girişim olarak görmekte oldukları ifade edilmektearch for a Grand Bargain in N. Horn, (edn.), Arbitration Foreign Investment Disputes, 2004, s. 68. 159 Phillip Morris Asia Limited v. The Commonwealth of Australia, UNCITRAL PCA No. 2012-12. 160 Hüseyin Pazarcı, Çevre Sorunlarının Uluslararası Boyutları ve Uluslararası Hukuk, Fehmi Yavuz’a Armağan, Ankara 1983, s.201. 161 Piero Foresti, Laura de Carli and others v. Republic of South Africa, ICSID Case No. ARB(AF) 07/1. Karara karşı davacı davayı geri çekmiş ve hakem heyeti usuli bir değerlendirme yapmıştır. Hakem heyeti esastan bir inceleme yapmamış olsa da bu karar yatırım tahkiminin etkilerinin bu denli geniş etkiler doğurabileceğini göstermektedir.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1