99 TBB Dergisi 2022 (159) Tijen DÜNDAR SEZER tadan kaldırarak aslında fiili/gerçek eşitliği sağlamaktadır. Kadınlar ve erkeklerin eşit olduğunun belirlendiği Anayasalar açısından ise, bu formülasyonun fiili eşitliği amaçladığı ve kotaların Anayasaya uygun olduğu savunulabilecektir.214 Kanaatimizce, eşitlik ister “eşit haklar”, “ayrımcılık yasağı” 215 isterse “kadın ve erkekler eşit haklara sahiptir” şeklinde formüle edilmiş olsun, maddi eşitlik anlayışı uyarınca yorumlandığında; parlamento seçimlerinde kota şeklinde önlemlerin alınması meşru ve Anayasaya uygun kabul edilmek durumundadır.216 Gerek pozitif eylem, olumlu eylem, geçici özel önlem gerekse pozitif ayrımcılık maddi eşitlik anlayışına dayanır. Cinsiyet kotaları, hukuki nitelik olarak hangi üst başlık altında değerlendirilirse değerlendirilsin, dezavantajları ortadan kaldırma amacı güden ve fiili eşitliği/sonuçların eşitliğini hedefleyen maddi eşitlik anlayışı çerçevesinde meşru görülecektir. 3. Cinsiyet Kotaları ve Demokrasi Kotaların maddi eşitlik anlayışı dışında başlıca temellendirilmesi demokrasi prensibine dayanmaktadır. Kadınlarla erkeklerin eşit temsil edilmesi, genel oy ilkesinin kabulüyle başlayan liberal devletten demokratik devlete geçişi sağlayacaktır.217 Bu bağlamda eşit temsilin sağlanmasının demokratik devletin gerçek yorumu için esas olduğu belirtilmektedir.218 Bununla birlikte, -yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi- özellikle anayasal düzeyde kotaların açık dayanağının bulunmadığı ülkeler açısından kota düzenlemelerinin demokrasinin bazı unsurlarına aykırı olabileceği ve belirli temel hakları ihlal ettiği de ileri sürülebilir. Bu tartışma özellikle oy hakkı, oy hakkının ilkeleri, milli egemenlik, siyasi parti özgürlüğü, seçilme hakkı219 bağlamında karşımıza çıkmaktadır. 214 “Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir” formülasyonunun zaten gerçek eşitliği amaçladığı ve gerçek eşitliğin sağlanması için önlemler alınmasını içerdiği doktrinde savunulmaktadır. bkz. Gören, Pozitif, s. 21, Eckertz Höfer, s. 47. 215 “Ayrımcılık yasağı”nın garanti edildiği Anayasalar açısından cinsiyet kotalarının bu ilkeyi ihlal etmemesi hakkında bkz. Zafer Gören, “Kota Düzenlemelerinin Anayasaya Uygunluğu”, Anayasa Yargısı, Y. 1999, C.16, (Kota), s. 394. 216 Gören, Kota s. 394. 217 Rodriguez Ruiz/Rubio Marin, s. 289; AK Bakanlar Komitesi de tavsiyelerinde temsilde kadın erkek dengesinin sağlanmasının demokrasiyi güçlendirdiğini vurgulamaktadır. Bkz. Rec (2003) 3. 218 Rodriguez Ruiz/Rubio Marin, s. 297. 219 Gören, Kota, s. 384 vd.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1