103 TBB Dergisi 2022 (159) Tijen DÜNDAR SEZER VIII. Kotaların Uygulamaya Geçişi ve Etkili Olmasının Yolları 1. Kotaların Uygulamaya Geçişi Kota türlerine paralel olarak bazı ülkelerde hukuki düzenleme ile getirilen kotalar bazı ülkelerde ise bir ya da birden fazla siyasi partinin gönüllü olarak uyguladığı siyasi parti kotaları söz konusudur. Anayasal düzenleme ve/veya yasalarla en az bir meclis için parlamento seçimlerinde kota öngören ülke sayısı (aday kotaları ve rezerve edilen sandalyeler) seksen sekizdir. Siyasi partilerin kota uygulamalarıyla birlikte kota uygulayan ülke sayısı yüz otuza çıkmaktadır.235 2022 verileri itibariyle dünyada en yüksek kadın temsil oranına sahip yirmi iki ülkeden on dokuzunda kota uygulanması bulunmaktadır.236 Bu on dokuz ülke sırasıyla; Ruanda, Nikaragua, Meksika, Birleşik Arap Emirlikleri, Yeni Zelanda, İzlanda, Güney Afrika, Andora, Bolivya, İsveç, Kosta Rika, Norveç, Arjantin, Namibya, İspanya, Senegal, İsviçre, Mozambik, Belçika’dır. Sözü edilen on dokuz ülkeden on tanesinde kotalar Anayasa ve/ veya yasayla öngörülmektedir.237 Bu on ülkeden Ruanda’da ve Birlele kadınların, parti merkez ve karar yönetim organında daha büyük ölçüde temsilini amaçladığını, Merkez Karar ve Yönetim Kurulunda görev yapan beş kadın üyenin tümünün Tüzüğün bu hükmü uyarınca seçildiğini belirtmektedir. Türk Anayasa Mahkemesi’ne göre “Ekonomik ve sosyal nedenlerle siyasî hayata aktif olarak katılamayan belirli sınıf ya da meslekten olanların seçilmesini sağlamak amacıyla Genel Başkan'ın isteği doğrultusunda Büyük Kongre'ce seçilmek üzere sınırlı sayıda aday gösterilmesi eşitlik ve demokrasi ilkelerine aykırılık oluşturmaz. Anavatan Partisi Tüzüğü’nün ihtar istemine konu olan kuralı Anayasa’nın 69. maddesinin birinci fıkrası ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’na aykırılık oluşturmadığından istemin reddine karar verilmesi gerekir.” E. 2002/3 (siyasi parti-ihtar), K. 2003/1, KT. 22.01.2003. 235 https://www.idea.int/data-tools/data/gender-quotas/database, 01.02. 2022. 236 2022 (Ocak) verileriyle en yüksek kadın temsil oranının bulunduğu 22 ülke sırasıyla şunlardır (Ülkelere ilişkin verilen birinci oran alt meclis, ikinci oran ise üst meclise ilişkindir) ): Ruanda (%61.3- 34.6), Küba (%53.4), Nikaragua (%50.6), Meksika (%50.0- 49.2), Birleşik Arap Emirlikleri (%50.0), Yeni Zelanda (%49.2), İzlanda (%47.6), Grenada (%46.7- 15.4), Güney Afrika (%46.1-37.0), Andorra (%46.4), Bolivya (%46.2-55.6), İsveç (%46.1), Kosta Rika (%45.6), Finlandiya (%45.5), Norveç (%45.0), Arjantin (%44.8- 43.1), Namibya (%44.2- 14.3), İspanya (%43.0- 39.3.), Senegal (%42.7), İsviçre (%42.5-28.3), Mozambik (%42.4.), Belçika (%42.0- 48.3). Bkz. https://data.ipu.org/women-ranking?month=6&year=2021., 31. 01. 2022. En yüksek kadın temsil oranına sahip yirmi iki ülke arasında kota uygulamayan üç ülke: Finlandiya, Küba ve Grenada’dır. 237 Ruanda, Nikaragua, Meksika, Birleşik Arap Emirlikleri, Bolivya, Kosta Rika, Arjantin, İspanya, Senegal, Belçika.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1