111 TBB Dergisi 2022 (159) Tijen DÜNDAR SEZER kim, daraltılmış bölgelerde pek çok partinin, sadece listenin başındaki adayı seçilmiştir ki, bu kişiler erkektir. Tek isimli çoğunluk sistemi içinde kadın aday sayısı kadar, kadınların hangi seçim çevrelerinden aday gösterildiği de önemlidir. Bir siyasi parti yüzde elli oranında kadın aday gösterse dahi, onları seçilmeyecek bölgelerden aday göstererek, ağırlıklı olarak erkek adayların kazanmasını sağlayabilir. 2022 yılı itibariyle, en yüksek kadın temsil oranına sahip yirmi iki arasında, hukuki düzenleme ile getirilen aday kotası uygulayan ülkeleri birlikte değerlendirdiğimizde, bu ülkelerde listelerdeki sıralamaya ilişkin kural bulunduğu ve çoğunlukla fermuar sisteminin benimsendiği görülmektedir.270 Kadınlara sandalye rezerve edilmesi söz konusu olduğunda rezerve edilen sandalyelerin doldurulması için siyasi partilerin kadın aday göstermiş olmaları gereklidir. Bu sistem içinde en iyi sonuç veren usulün ise yeterli kadın aday gösterilen geniş bölgelerde –tartışmaları beraberinde getirse de- “kaybedenler içinde en iyisi sistemi” (the best loser system) olduğu belirtilmektedir.271 AK Parlamenterler Meclisi’nin 2010 tarihli Tavsiyesi272 ve Venedik Komisyonu’nun görüşlerinde de kota sistemleri içinde listelerde kadın adayların sırasının önemine vurgu yapılmaktadır.273 Türkiye için yapılacak bir yasal düzenlemede yüksek bir kota oranının yanı sıra kadınların listen Constitution Assesment For Women’s Equality, IDEA, Stockholm-2016, s. 22. in sonlarına atılmasını engelleyen kural getirilmelidir. Bu noktada, belirlenecek kota oranına paralel olarak, “fermuar sistemi” ya da “üç adaydan birisi kadın olur” şeklinde sıralama yapılması önerilebilir. 270 Sözü edilen yasal aday kotası uygulayan ve listelerde sıralamaya ilişkin kural getiren ülkeler: Meksika, Nikaragua, Bolivya, Kosta Rika, İspanya, Senegal, Arjantin ve Belçika’dır. Bu ülkeler arasında fermuar sistemini kabul eden ülkeler: Nikaragua, Bolivya, Kosta Rika, Senegal https://www.idea.int/data-tools/data/ gender-quotas/country-view/220/35, 20. 01. 2022. Constitution Assesment For Women’s Equality, IDEA, Stockholm-2016, s. 22. 271 Kaybedenler içinde en iyisi sistemi ya da en üstün kaybeden sistemi şu anlama gelmektedir: Seçim sonrası kazananların belirlenmesinin ardından, eğer kadınlara ayrılan kota dolmamış ise, kota dolana kadar, listede yer alıp seçilememiş olan ve en fazla oy alan kadın aday/adaylar seçilmiş sayılır. Larserud/Taphorn, s. 12 vd., 22. 272 27.06.202, Rec 1899 (2010). 273 Venice Commission Opinions and Reports, par. 28.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1