159 TBB Dergisi 2022 (159) İlkay NADİR Kornhauser, çeteleri kendiliğinden ortaya çıkan, planlanmamış kolektif davranış biçimleri olarak tanımlayıp gençlerin suç işlemek için çete şeklinde örgütlenmediklerini belirtmiştir.10 Soyaslan da benzer biçimde çetelerin kuruluşlarında suçlu organizasyonlar olmadığını ancak zamanla özellikle üyeler arasında dayanışma duygusunun güçlenmesiyle suçlu organizasyonlara dönüştüğünü ifade etmiştir.11 Spergel ise aksine, çeteleri saptamak için kullanılan temel kriterin genellikle yasa dışı faaliyetlere katılım olduğunu belirtmiştir.12 Yazar, bunun yanı sıra, suç gruplarını dağılma eğiliminde, geçici ve daha gevşek şekilde organize olmuş, yasaları ihlal eden insanlar olarak tanımlarken; çeteleri daha karmaşık biçimde teşkilatlanmış, özellikle müşterek değerler, çıkar ilişkileri, karşılıklı destek temellerine dayanan, şiddet içerikli muhtelif suçları işleyen, genellikle sembol, renk, işaret gibi ortak değerler ve gelenekler içeren bir fenomen olarak tanımlamıştır.13 Dönmezer, çocuklar tarafından kurulan oyun gruplarının giderek daha sabit ve organize bir şekil almasıyla çetelere dönüştüğünü ifade etmektedir. Bu doğrultuda, oyun grubunun zamanla etkisini artırarak çocuklar için “evin” etkilerinin önüne geçtiğini; günlük yaşantılarındaki davranışların, tüm ahlaki yargı ve ideallerinin de bu etkiye göre oluştuğunu; suçluluk teknikleri ve geleneklerin de bu yolla nakledildiğini ve çete şeklinde örgütlenmeyle nihayete vardığını aktarmaktadır.14 Howel, gençlik çeteleri için yaygın olarak kabul edilen kriterleri, üç veya daha fazla 12 ila 24 yaş arası genç insandan oluşan bir grup bulunması; üyelerin grafiti, kıyafet, söylem, el işaretleri gibi ortak kimlik duygusunu işaret edecek araçları, isimleri, sembolleri paylaşmaları; Juvenile Justice and Delinquency Prevention, Washington D.C. 1992, s. 18. 10 Ruth Rosner Kornhauser, Social Sources Of Delinquency: An Appraisal of Analytic Models, University of Chicago Press, Chicago 1978, s. 52. 11 Doğan Soyaslan, Kriminoloji Dersleri, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara 1996, s. 133. 12 Irving A. Spergel, “Youth Gangs: Continuity and Change”, Crime and Justice, 1990, C. 12, s. 179.; Shcwind’den aktaran Demirbaş da çetelerin esas olarak suç işlemek amacıyla bir araya geldiğini ve özel bir grup yapısı veya organizasyon gerektirdiğini savunmaktadır. Bkz. Timur Demirbaş, Kriminoloji, Seçkin Yayıncılık, B. 6, Ankara 2016, s. 344. 13 Spergel, s. 181. 14 Sulhi Dönmezer, Kriminoloji, İstanbul Üniversitesi Yayınları, B.6, İstanbul 1981, s. 263, 264.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1