294 Elkoymanın Hukuki Sonuçları Bağlamında Elkonulan Eşya ve Diğer Malvarlığı Değerlerinin ... kaldırılması, teknik olarak münhasıran “bir muhakeme işlemindeki hukuka aykırılığın yaptırımı” mahiyetindedir ve bu kararı veren merciye göre de geri alma veya bozma niteliğindedir.80 Bu nedenle esasen elkoymanın kaldırılması halinde, iade yönünde ayrıca bir karar vermeye de lüzum yoktur. Buna karşılık elkonulan eşya yahut malvarlığı değerinin iadesi hükmünün uygulanması açısından yapılan değerlendirmede elkoyma işleminin hukuka uygunluğu tartışılmaz; burada inceleme konusu yapılan husus yalnızca CMK m. 131’de öngörülen iade koşullarının gerçekleşip gerçekleşmediğidir.81 Bu nedenle elkonulan eşyanın iadesi, bir başka işlemin yaptırımı mahiyetinde olmayıp başlı başına bir ceza muhakemesi işlemidir ve bu yönüyle elkoymanın kaldırılmasından ayrılır.82 b. Elkonulan eşyanın veya malvarlığı değerinin iadesi, mahiyeti itibariyle yukarıda incelediğimiz teslimden de ayrılır. Özellikle emaneten teslimde eşyanın yalnızca fer’i zilyetliği, istenildiğinde iade etmek koşuluyla eşya kendisine teslim edilen kimseye bırakılmaktadır. Bu ihtimalde adli makamlar eşyanın dolaysız zilyetliğini devrederken dolaylı zilyedi olarak kalmaya devam ederler. Oysa iadede, eşyanın zilyetliği tümüyle şüpheli, sanık veya bir başkasına terkedilmekte ve adli makamlar eşya üzerinde elkoyma ile kazandıkları zilyetliği tümüyle kaybetmektedirler. Bu nedenle emaneten teslimde belirli nedenlerle eşyanın bir süre için bir başkasına bırakılması söz konusu iken iadede eşyanın zilyetliği bir başkasına tümüyle ve herhangi bir koşula bağlı olmaksızın devredilmektedir. Özaydın/Erden Tütüncü/Altınok Villemin/Tok, s. 535; Öztürk/Eker Kazancı/ Soyer Güleç, s. 189; Gökcen/Balcı/Alşahin/Çakır, s. 490. 80 Kavramlar için bkz. Kunter, s. 331; Yenisey/Nuhoğlu, s. 143; Öztürk/Tezcan/Erdem/Sırma Gezer/Saygılar Kırıt/Alan Akcan/Özaydın/Erden Tütüncü/Altınok Villemin/Tok, s. 297; Şahin/Göktürk, II, s. 237; Gökcen/Balcı/Alşahin/Çakır, s. 271; Özbek/Doğan/Bacaksız, s. 142. Nitekim iade kurumuna yer verilmeyen CMUK döneminde eğer elkoyma sebebi kalmamışsa, elkoyma kararı geri alınarak eşyanın hükümden önce iadesinin mümkün olabileceği belirtilmiştir. Bkz. Kunter, s. 467. 81 Bkz. Tonini, s. 375. Açık olmamakla birlikte, CMK m.127 gereğince yapılan başvuru neticesinde verilen kabul kararı ile CMK m.131 gereğince verilen iade kararı arasında benzeri bir ayrım yapan bkz. Özen, s. 756. 82 Bu ayrımın pratik sonuçları da vardır. Örneğin elkoymanın kaldırılması yönündeki hâkim kararlarına karşı Cumhuriyet savcısı genel hükümlere göre itiraz edebilir. Oysa eşyanın iadesi yönündeki kararlar verildiği anda kesin olup Cumhuriyet savcısının buna itiraz etmesi mümkün değildir. Yine elkoymanın kaldırılması halinde eşya önceki zilyede döner oysa iade kararı ile eşya bir başka kişiye de verilebilir.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1