297 TBB Dergisi 2022 (159) Erkan SARITAŞ hallerinde adli emanette bulunan eşyanın iadesi kurumu CMK m. 131/1’de düzenlenmiştir. Hükme göre “Şüpheliye, sanığa veya üçüncü kişilere ait elkonulmuş eşyanın, soruşturma ve kovuşturma bakımından muhafazasına gerek kalmaması veya müsadereye tabi tutulmayacağının anlaşılması halinde, re’sen veya istem üzerine geri verilmesine Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından karar verilir. İstemin reddi kararlarına itiraz edilebilir”. Buna göre elkoyma konusu eşyanın soruşturma ve kovuşturma bakımından muhafazasına gerek bulunmuyorsa ve bu eşya müsadereye de tabi tutulamayacak nitelikte ise re’sen veya talep üzerine iadesine karar verilecektir.89 Elkonulan eşyanın bu hükme göre iadesine karar verilebilmesi için belirli şartların gerçekleşmesi gerekmektedir: Evvela, bu hüküm ancak eşya açısından uygulanabilir mahiyette olan bir hükümdür. Bu nedenle CMK m.123 gereğince eşya dışındaki malvarlığı değerleri yönünden bir elkoyma işlemi söz konusu olmuş dahi olsa bunların iadeye konu edilebilmesi mümkün değildir.90 Bu malvarlığı değerlerinin kazanç müsaderesinin şartlarını karşılamadığının anlaşılması halinde zilyedine iadesi için -eğer koşulları varsa- yukarıda incelediğimiz elkoymanın kaldırılmasına karar vermek gerekli olacaktır. İkinci olarak eşyanın şüpheli, sanık veya üçüncü kişilere ait olması da gerekmektedir. Buradaki aidiyet vurgusu, eşyanın malike iadesi esasının kabul edildiğini göstermektedir. Bu açıdan, eşyaya bir şahsi hak sahibinin elinde bulunurken elkonulduğu hallerde dahi eşyanın bu kimseye değil malik sıfatıyla zilyet olan kimseye iadesine karar verilmesi gerekmektedir. Bu gibi hallerde eşya üzerinde şahsi hak iddiasında bulunan ve bu şahsi hakkına istinaden eşyanın kendisinin dolaysız zilyetliğinde olması gerektiğini ileri süren kimsenin ise bu husustaki istemini malı iade alan kimseye karşı yöneltmesi gerekecektir. Yine kanundaki bu ifadenin bir sonucu olarak iadeye ilişkin diğer koşulların 89 Yenisey/Nuhoğlu, s. 421; Centel/Zafer, s. 483; Soyaslan, s. 309; Şahin/Göktürk, I, s. 358; Özbek/Doğan/Bacaksız, s. 375; Şen/Eryıldız, s. 100; Osman Yaşar, Uygulamalı ve Yorumlu Ceza Muhakemesi Kanunu, Ankara, Seçkin, 2007, s. 667. 90 CMK m. 123 vd. hükümlerine göre eşya dışında aynı zamanda kazanca da elkonulabileceği, bu çerçevede CMK m. 131/1’de yalnızca eşyanın iade edilebileceğinden söz edilmesinin eksiklik olduğu ve bu nedenle hükme “kazanç” kelimesinin de eklenmesi gerektiği ancak bu ekleme yapılıncaya kadar amaçsal yorum yapılarak kazancın da geri vermeye konu edilebileceği yönünde bkz. Özen, s.758.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1