307 TBB Dergisi 2022 (159) Erkan SARITAŞ 2. Elkonulan Eşya veya Malvarlığı Değerlerinin İadesi Davası a. Genel Olarak Yukarıda belirttiğimiz üzere Kanun, soruşturma aşamasında iade için Cumhuriyet savcısından veya hâkimden talepte bulunulabilmesine olanak tanımıştır.120 Kovuşturma aşamasında ise söz konusu talep artık yalnızca mahkemeden yapılabilecektir.121 İşte hâkimden veya mahkemeden iade konusunda bir talepte bulunulması halinde esasen ortada bir eşyanın iade davası söz konusu olacak ve hâkim veya mahkeme, bu tali ceza davası çerçevesinde iade konusundaki uyuşmazlığı çözecektir.122 Bir başka ifadeyle CMK m. 131/1’e göre şüpheli, sanık veya üçüncü kişiler ile CMK m. 131/2’ye göre mağdur, iade konusunda soruşturma aşamasında sulh ceza hâkiminden ve kovuşturma aşamasında mahkemeden bir talepte bulunmuş ise artık tali bir ceza davası söz konusu olacak ve bir yargılama ile bu davaya konu uyuşmazlık çözülecektir. Bunun yanında yukarıda belirttiğimiz gibi soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı tarafından iade talebinin reddi yönündeki işlemler aleyhine de ilgililerce iade davası açılabilmesi mümkündür. Buna göre örneğin mağdur soruşturma aşamasında el konulan malvarlığı değerlerinin iadesini evvela Cumhuriyet savcısından isteyebileceği gibi doğrudan hâkimden bu konuda bir karar vermesini de isteyebilir ki bu 120 Şahin/Göktürk, I, s. 358; Özbek/Doğan/Bacaksız, s. 375; Parlar, s. 346. Krş. Yenisey/Nuhoğlu, s. 421; Toroslu/Feyzioğlu, s. 293. İtalyan Ceza Muhakemesi Kanunu’nda yukarıda belirttiğimiz gibi soruşturma aşamasında iade konusunda savcının karar verebileceği kabul edilmiştir. Bu düzenleme karşısında doktrinde ve uygulamada, bu hususta doğrudan hâkime başvurulup başvurulamayacağı tartışılmıştır. Uygulamada bazı kararlarda doğrudan hâkime başvurulması halinde hâkimin verdiği iade kararının hukuka uygun olduğu kabul edilirken diğer bazı kararlarda hâkimin bu hususta bir yetkiye sahip olmadığı belirtilerek hâkimlik kararları hukuka aykırı bulunmuştur. Tartışmalar ve ilgili kararlar için bkz. Ruggeri/Maggio, s. 803. 121 Yaşar, s.667. Şüphesiz bu durum İtCMK için de geçerlidir. Nitekim İtCMK m. 263’e göre “Aidiyeti konusunda şüphe bulunmayan eşya hâkimin emriyle iade edilir.” Bkz. Lattanzi/Lupo/Nappi, s. 854; Barbuto/Luerti/Pilla/Spina, s. 176; Cordero, s. 843; Bernasconi, s.307. 122 Krş. Gökcen, s. 161-162. Burada “uyuşmazlık” ile kastedilen, Cumhuriyet savcısının mutlaka iade talebine muhalif olması değildir. Cumhuriyet savcısı, hâkime yöneltilen iade talebi hususunda olumlu mütalaa da verebilir. Ancak hâkim tarafından ceza muhakemesi normları çerçevesinde bir karar verilmesi gereken iki çelişik ihtimalin bulunması, burada tali de olsa bir ceza uyuşmazlığının söz konusu olduğunun ifade edilebilmesi için kafidir. Bkz. Kunter, s. 83.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1