309 TBB Dergisi 2022 (159) Erkan SARITAŞ vuşturma aşamasında duruşma sırasında veya soruşturma ya da kovuşturma aşamasında duruşma dışında dosya üzerinden yapılabilir. Birinci halde Cumhuriyet savcısı, duruşmada hazır bulunan müdafi, vekil ve diğer ilgililer dinlendikten; ikinci halde ise Cumhuriyet savcısının yazılı veya sözlü görüşü alındıktan sonra karar verilecektir. Kanun, soruşturma aşamasında talepte bulunan veya üçüncü kişilerin dinlenmesinden söz etmemiş ise de uyuşmazlığın çözümü açısından gerekmesi halinde hâkim tarafından bu kimselerin çağırılarak dinlenmesine bir engel söz konusu değildir. Yine iade yargılaması açısından gerekmesi halinde hâkim veya mahkemenin tanık dinlemesi, keşif ve muayene yapması ve bilirkişi incelemesi yaptırması da mümkündür.126 İade davasında uyuşmazlık, iade koşullarının gerçekleşip gerçekleşmediği etrafında toplandığından, hâkim veya mahkemece127 bu koşullar yönünden bir inceleme yapılacaktır. Bu incelenme noktasında ceza uyuşmazlığı ile bağlantılı ve fakat hukuki mahiyette uyuşmazlıklar da söz konusu olabilecektir. Nitekim CMK m.131 gereğince iadeye karar verilebilmesi için eşyanın şüpheli, sanık veya üçüncü kişilere ait olması, keza CMK m. 128 gereğince elkonulan eşya veya malvarlığı değerlerinin CMK m.131/2 gereğince mağdura iade edilebilmesi için bunların, suçtan zarar gören mağdura ait olması gereklidir.128 Oysa eşyanın aidiyeti meselesi somut olayda bir özel hukuk uyuşmazlığına da sebebiyet verebilir. Bu ihtimalde bizce ortada bir karışık bağlantı söz konusu olduğundan CMK m. 218’e göre uygulama yapılması gerekmektedir.129 Anılan maddeye göre “Yüklenen suçun ispatı, ceza mahke126 İtalyan Ceza Muhakemesi Kanunu’nda iade konusunda Cumhuriyet savcısı tarafından verilen kararlara karşı iade davası açıldığında, hâkimin 127. maddeye göre duruşma açarak tarafları dinlemek suretiyle karar verebileceği hükme bağlanmıştır (İtCMK m. 263/5). Bu durumda hâkim mutlaka duruşma açacak ve ilgilileri davet ederek dinleyecektir. Bkz. Cordero, s. 843; Ruggeri/Maggio, s. 806, 814 vd.; Lattanzi/Lupo/Nappi, s. 853; Grilli, s. 488. Eğer eşya üçüncü kişinin yedindeyken elkonulmuş ise bu kimse dinlenmedikçe elkonulan eşyanın iadesi konusunda bir karar verilemeyeceği de açıkça hükme bağlanmıştır (İtCMK m. 263/2). Bkz. Cordero, s. 843; Lattanzi/Lupo/Nappi, s. 853; Grilli, s. 488. 127 İadeye kanun yolu aşamasında kanunyolu mahkemesince de karar verilebileceği, esasen sanığın re’sen tahliyesine karar veren Yargıtay’ın mala taalluk eden iade kararı veremeyeceğini kabule imkân olmadığı yönünde bkz. Erem, s. 470. 128 Aynı yönde bkz. Yaşar, s. 667. Ünver/Hakeri ise elkonulan veya muhafaza altına alınan eşyanın kimden teslim alınmış ise ona iade edileceğini, bu bir özel hukuk davası olmadığından maliklik değerlendirmesi yapılamayacağını ileri sürmektedirler. Bkz. Ünver/Hakeri, s. 419; aynı yönde bkz. Orhan, s. 160. 129 Gedik, mahkemenin mülkiyet konusunda bir çekişme veya itiraz varsa eşyanın kime ait olduğunu araştırması ve sonucuna göre bir karar vermesi gerektiğini be-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1