320 Modern Kölelik Olgusu Karşısında İHAM’ın Dar Yorumunun Yetersizliği ve Öneriler Giriş Kölelikle ilgili çalışmaların büyük çoğunluğu, köleliğin insanlık tarihi kadar eski olduğu ve bilinen tüm toplum sistemlerinde kölelik uygulamalarına rastlandığı şeklindeki bir galat-ı meşhurla başlamaktadır.1Günümüzde bu varsayım; öylesine kabul görmüştür ki, bu ifadeye yer veren yazarlarca açıklanmaya ya da kanıtlanmaya gerek dahi duyulmadan kolayca söylenilip geçilen bir “bilgi” olarak kabul edilmiş gibi görünmektedir. Oysa son 60-70 yıl içinde ulaşılan antropolojik ve arkeolojik verilerle artık durumun böyle olmadığı bilinmektedir.2 Öyle ki insan toplumunun geçmişi temelde, “türdeş ilkel dönem” ile “farklılaşmış uygar dönem” olmak üzere iki ana dönem3 üzerinden incelendiğinde içinde yaşadığımız, farklılaşmış uygar dönemin kişiliğinin, ilkel topluluktan uygar topluma geçiş sürecinde biçimlenmiş olduğu gözlemlenebilmektedir. Çağdaş uygar toplumun birçok temel kurumu, ilkel topluluktan uygar topluma geçiş aşamasında ortaya çıkmış ve daha sonra öteki kurumlarla etkileşim içinde örülüp günümüze dek ulaşarak içinde yaşadığımız toplumun yapısı1 Bkz. İsmail Parlatır, Tanzimat Edebiyatında Kölelik, Yargı Yayınevi, Ankara, 2012; Zülfiye Zeynep Bakır, Modern Kölelik, İNSAMER, İstanbul, 2016, s. 2; Nihat Engin, “Osmanlı Devletinde Kölelik”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi SBE, İstanbul, 1992), s. 3, Ehud R. Toledano, Suskun ve Yokmuşçasına İslâm Ortadoğusu’nda Kölelik Bağları, çev. Y. Hakan Erdem, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010, s. 1; Ogün Usta, “Türk Hukuku ve AİHS Bağlamında Kölelik, Kulluk ve Zorla Çalıştırma Yasağı”, (Yüksek Lisans Tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi SBE, Erzincan, 2021), s. 135. 2 Bu çalışmalara örnek olarak bkz. Morton Herbert Fried, The Evolution of Political Society: An Essay in Political Anthropology, Random House, New York, 1967; M. Fortes; E. E. Evans-Pritchard(ed.), African Political Systems, Oxford University Press, Fourth Impression, London, 1950, s. 5; Maurice Duverger, Siyaset Sosyolojisi, çev. Şirin Tekeli, Varlık Yayınları, İstanbul, 2007, s. 31 vd. TedLewellen, Siyasal Antropoloji, çev. A Erkan Koca, Birleşik Yayınevi, Ankara, 2011, s. 50-55; Marshall Sahlins, Taş Devri Ekonomisi, çev. Taylan Doğan, Şirin Özgün, Bgst Yayınları, 2010; Yuval Noah, Harari, Hayvanlardan Tanrılara Sapiens, çev. Ertuğrul Genç, Kolektif Kitap, İstanbul, 2015, s. 57-65; Jared Diamond, Tüfek, Mikrop ve Çelik, çev. Ülker İnce, Tübitak Popüler Bilim Kitapları, Ankara, 2008, s. 362;Peter Bogucki, İnsan Toplumunu Kökenleri, çev. Cumhur Atay, Kalkedon Yayınları, İstanbul, 2013; Pierre Clastres, Vahşi Savaşçının Mutsuzluğu, çev. Alev Türker - Mehmet Sert, Ayrıntı Yayınevi, İstanbul, 1992, s. 105; Pierre Clastres, Devlete Karşı Toplum, çev. Mehmet Sert; Nedim Demirtaş, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1991, s. 145151. 3 İlkel toplulukla uygar toplumun başlarına getirilen “türdeş” ve farklılaşmış” sıfatları, bu sıfatların bireylere ve topluma yansıyan görünümünü belirtmek üzere “eşitlikçi” ve eşitsizlikçi” olarak da anlaşılabilir. Bkz. Alâeddin Şenel, İlkel Topluluktan Uygar Topluma, AÜSBF Yayınları, Ankara, 1982, s. 19.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1