53 TBB Dergisi 2022 (159) Tijen DÜNDAR SEZER cinsiyet kotalarına ilişkin temel bilgiler, dayanaklar, tartışma alanları ve kotaların etkili kılınmasının yolları ortaya konmaktadır. Cinsiyet kotaları, -kota uygulanan ülkeler için de geçerli olmak üzere- oldukça tartışmalı bir alandır. Eşitlik ve demokrasi ilkelerine ilişkin farklı anlayışlar kotaların meşru görülüp görülmemesi sonucunu ortaya çıkartmaktadır. Cinsiyet kotaları hukuki nitelik olarak dahi farklı hukuk sistemlerinde ve farklı yazarlarca farklı şekillerde nitelendirilmektedir. Çalışmamızda, bu yaklaşımların ayrıntılı olarak ortaya konulmasıyla kota tartışmalarına katkı sunulması amaçlanmaktadır. Dünya üzerinde bazı ülkeler Anayasa ve/veya yasalarla cinsiyet kotaları koymakta; bazı ülkelerde siyasi partiler gönüllü olarak kota uygulamaktadır. Makalede, kotaların uluslararası hukuktaki dayanakları ortaya konmaktadır. Anayasal düzeyde ise açıkça kota öngören Anayasa örneklerinin yanı sıra, kadın erkek eşitliği konusunda önlem alma yükümlülüğü getiren Anayasal düzenleme örneklerine de yer verilmiştir. Bu bağlamda, kotalara ilişkin anayasal düzenlemesi bulunmayan ülkeler açısından yasa/siyasi partiler tarafından konulan kotalar eşitlik ve demokrasi ilkeleri açısından değerlendirilmiştir. Çalışmanın en önemli amacı kadın temsil oranlarının arttırılmasına katkıda bulunabilmek ve dünyadaki düzenlemeler ve uygulamalardan yola çıkılarak ülkemiz için önerilerde bulunmaktır. Bu bağlamda özellikle kotalarla yüksek kadın temsil oranı sağlayabilen ülkelerin ortak özelliklerinden sonuçlar çıkarılmış; çalışmanın son bölümünde kotaların etkili olması ve temsil oranlarının artabilmesi için, kotalarla birlikte düzenlenmesi ve ele alınması gereken unsurlara yer verilmiştir. Cinsiyet kotalarının ancak yüksek oran, listelerde kadınlara verilen yer, seçim sistemi gibi unsurlarla birlikte ele alınması temsil oranını belli bir eşiğin üzerine taşıyabilir ve ancak kadınların belli bir eşiğin üzerinde temsil edilmesi, karar alma mekanizmasında fark yaratabilir. Çalışmamızda kota ifadesi geçtiğinde, özel olarak parlamento seçimlerinde uygulanan cinsiyet kotaları kastedilmektedir. Makalede parlamento seçimlerinde cinsiyet kotaları incelenmekle birlikte, çalışmanın başında kadınlar için genel olarak seçme ve seçilme hakkının garanti edilmesine ilişkin süreç değerlendirilmiş ve böylelikle kadın temsil oranlarının neden yıllar boyunca yükselmediğine ışık tutulmak istenmiştir.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1