221 TBB Dergisi 2022 (160) Uğur ERSOY / Alper KÜÇÜKAY oluşturup maruz kalan tarafından davranışa dönüştürülmesine sebep olmaktadır. Bir diğer psikolojik değişken olarak güç kavramı, Dünya Sağlık Örgütü’nün şiddet tanımında da yer aldığı gibi insanın sosyal davranışları ve kişiler arası ilişkiler üzerinde etki gösteren bir unsurdur. İster aile bireyleri ve kuruluşlar ister ülkeler arasında olsun, güç farklılıkları pek çok yerde mevcuttur. Bu güç farklılıkları bireylerin nasıl düşündüğü, nasıl hissettiği ve nasıl davrandığı üzerinde derin bir etkiye sahip olabilir. Kişinin güç kullanması, sosyal algısı (sosyal dikkat, tutumlar ve diğerleri hakkında yargılar vb.) ile ilgili olarak ortaya çıkabilmektedir.26 Burada önemli bir nokta ise gücün, mevcut durumun, yani statükonun korunmasıdır. Güç ve statü arayışı, temel bir insan güdüsü olarak tanımlanmıştır. Bu arayış özellikle bağımsız bireyler ve bireyci kültürlerde daha önemlidir. Güç elde edildiğinde ise onu koruma güdüsü devreye girer. Güç sahipleri için ve istikrarsız hiyerarşilerin güçlerini kaybetme olasılığıyla karşı karşıya kaldıklarında özellikle stresli oldukları gözlenmiştir. Bu kişilerin reaksiyonlarına stres hormonu olan kortizoldeki artış da eşlik eder. Güç ve sosyal statü bir yandan psikolojik sağlık üzerinde etkili olurken diğer yandan saldırgan davranışların sergilenmesine de etki etmektedir. Ayrıca aşırı düzeyde hâkimiyet gösterme çabasının zorbalık gibi davranışlara yol açtığı da ifade edilmektedir.27 Aşağıda yer alan birtakım tanımlara göre şiddet ve saldırganlığın psikolojik yapısı daha net olarak anlaşılabilir: • Dürtüsel saldırganlık ve şiddet; algılanan bir provokasyona yanıt olarak, düşmanca veya kızgın bir duyguyla, ancak yine de yüksek kontrollü ve amaçlı bir şekilde -açık ve somut bir amaç ile- (örneğin gözdağı vermek veya kişinin kendine saygısını yüksek hissettirmek) ortaya konmaktadır. • Tepkisel saldırganlık, - Her zaman öfke veya düşmanlıkla birlikte gelir. 26 Ana Guinote/Alice Cai, The Social Developmental Construction of Violence and Intergroup Conflict, Chapter 1 Power and the Social Self, Editors: Jorge Vala, Sven Waldzus, Maria Manuela Calheiros, Springer International Publishing Switzerland, 2016, s.4. 27 Jacqueline J. Rivers/Robert A. Josephs, Dominance and Health The Role of Social Rank in Physiology and Illness, The Social Psychology of Power, Edited by Ana Guinote and Theresa K. Vescio, Guilford Publications, 2010, s.87 vd.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1