229 TBB Dergisi 2022 (160) Uğur ERSOY / Alper KÜÇÜKAY Ahlaki duygular, toplumun yararı veya başka bir kişinin yararı ile ilişkili olan duygulardır. Gelişmiş ahlaki duygular, olumsuz sonuçları öngörerek saldırgan davranışları önlemeye yardımcı olur. Bu bağlamdaki literatür, ahlaki duyguları geliştirerek fiziksel saldırganlığın azaltılabileceğini öne sürmektedir.49 Yapılan bir araştırma sonucuna göre çocuklukta aile içi şiddete tanık olmak, sosyal işlevselliğin bozulmasıyla ilgili duygusal düzensizliklerle ilişkili olduğunu ortaya koymuştur.50 Buna karşın sosyal ve duygusal becerileri tanıma ve geliştirmeye yönelik müdahalelerin ise şiddet içeren davranışları azalttığı ifade edilmiştir.51 Bu bağlamda, özellikle ebeveynleri sosyal ve duygusal yeterlilikler konusunda eğitmek yararlı olabilir. Çünkü çocuklar problem çözme stratejilerini öncelikle evde ve ebeveynlerinden öğrenmektedirler.52 Özellikle ergenleri, hedeflerini ve şiddet içeren davranışlarının sonuçlarını yeniden değerlendirme konusunda eğitmek ve bilinçlendirmek yaşamın ilerleyen dönemlerinde şiddeti azaltmada etkili olabilir.53 Şiddet davranışının öngörülebilir sonuçları hakkında fikir sahibi olma ya da olası sonuçları önceden idrak edebilme becerisinin geliştirilmesi, şiddet önleme adına kullanılabilecek en faydalı psikolojik metotlardan birisi olarak düşünülebilir. Çocuklarla normal bir etkileşim sırasında, (istismarcı olmayan) ebeveynlerin, eğitim ve gelişim süreci boyunca değişen beklentileri vardır. Ebeveynler normal şartlarda, çocuklarının becerileri hakkında 49 Marc Jambon/Judith G. Smetana, “Self-reported moral emotions and physical and relational aggression in early childhood: A social domain approach”, Child Development, 91 (1), 2020, s.e92-e107, 10.1111/cdev.13174. 50 Lynn Fainsilber Katz/Danielle M. Hessler/Amalia Annest, “Domestic Violence, Emotional Competence, and Child Adjustment”, Social Development, 16 (3), 2007, s. 513-538, 10.1111/j.1467-9507.2007.00401.x. 51 Amy L. Gower/Rebecca J. Shlafer/Julie Polan/Annie-Laurie Mcree/Barbara J. Mcmorris/Sandra L. Pettingell/Renee E. Sieving, “Brief Report: Associations Between Adolescent Girls’social – Emotional İntelligence And Violence Perpetration”, Journal of Adolescence, Volume 37, Issue 1, January 2014, s.67-71. 52 Izabela Zych/Olga Gómez-Ortiz/Lidia Fernández Touceda/Elena Nasaescu/ Vicente J. Llorent, “Parental Moral Disengagement Induction as a Predictor of Bullying and Cyberbullying: Mediation by Children’s Moral Disengagement, Moral Emotions, and Validation of a Questionnaire”, Child Indicators Research, 2020, 13:1065–1083, 10.1007/s12187-019-09670-2. 53 Raquel Espejo-Siles/Izabela Zycha/David P. Farrington/Vicente J. Llorent, “Moral Disengagement, Victimization, Empathy, Social and Emotional Competencies as Predictors of Violence in Children and Adolescents”, Children and Youth Services Review, Volume 118, November 2020, 105337.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1