253 TBB Dergisi 2022 (160) Olcay KARACAN III. Durumların Kendi Tekliğinde Değerlendirilmesi ve İlkeler İlkeler, adalet başta olmak üzere hukukun temelindeki değerlerin ifade edilmesinde rol oynadıkları için hukuk-etik ilişkisinin kurulmasında çok önemlidir.24 Ancak ilkelerin hukuk etik ilişkisinin kurulmasındaki rolünün anlaşılabilmesi için ilkelerin özelliklerin anlaşılması gereklidir. Bu doğrultuda ilkelerin norm türü olarak ele alınması ilkelerin özelliklerinin anlaşılmasını sağlayabilir. Ayrıca ilkelerin bir norm türü olarak kabul edilmesi, ilkelerin anlaşılmasında çok önemli bir işlevi olan ilkelerin kurallardan farkının ortaya koyulmasını kolaylaştırmaktadır. Bu doğrultuda ilkelerin kurallardan farklı yönlerinden hareketle ele alınması bu çalışma için yol gösterici olabilir. Robert Alexy’e göre kurallar kesin bir şekilde yapılması gerekeni belirleyen, bir şeyi kesin olarak emreden, yasaklayan veya bir şeye kesin olarak yetki veya izin veren normlardır. İlkeler ise bir şeyin kesin olarak değil ancak fiili ve hukuki imkânlar çerçevesinde olabildiğince en yüksek derecede gerçekleşmesini emreden normlardır. Bu nedenle kurallar gibi kesin olarak değil ancak ağırlık ve önemlerine göre gerekli görüldüklerinde uygulanırlar.25 Bu doğrultuda Ronald Dworkin de kurallar ve ilkeler arasında mantıksal bir fark olduğunu ileri sürerek bir ayrım yapmaktadır. Dworkin’e göre kurallar ya hep ya hiç olarak uygulanırken, ilkeler bir kararı destekleyici neden bildirdiğinden, mutlaka belirli bir kararı almaya zorlayıcı değildirler. Ancak ilkeler ağırlık ve önem boyutunu haiz oldukları için kurallar gibi ya hep ya hiç olarak, yani kuralın öngördüğü unsur gerçekleşirse uygulanır gerçekleşmezse uygulanmaz gibi bir anlayışa dayalı değildir ve hukukçulara bir nedenin hesaba katılması hususunda yol göstericidir.26 Bu doğrultuda ilke ve kural ayrımı net olarak yapıldığında ilkelere kural muamelesi yapılmasının önüne geçilebileceğinden ilkelerin ilgilenilen durumun özelliklerini değerlendirirken nelere odaklanılacağı hususunda yol gösterici olduğu ileri sürülebilir. Zira ilkeler “kuraldan farklı olarak, belirli bir kararı zorunlu kılmamaktadır. İlke daha çok belirli bir yönde 24 Robert Alexy, “On the Structure of Legal Principles”, Ratio Juris, Vol. 13, No.3, 2000, s. 294-301; Gülriz Uygur, Hukuk Etik ve İlkeler, Ronald Dworkin ve Robert Alexy’nin Görüşleri Çerçevesinde Bir İnceleme, Siyasal Kitabevi, Ankara 2006, s. 81. 25 Uygur, 2006, s. 15-25. 26 Ronald Dworkin, Hakları Ciddiye Almak, Dost Kitabevi Yayınları (Çev. Ahmet Ulvi Türkbağ), 2007, s. 49-55.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1