166 ùLkk\HWH <HWkLOL .LşLOHU YH øUadHOHULnLn dHOLşPHVL 6RUXnX düzenleme olmayan kurumun benzer mahiyette olmaları gerekir. Halbuki çocuğun cezai sorumluluğu ile ceza muhakemesi hukukunda işlem yapabilme ehliyeti80 farklı şeylerdir.81 TCK madde 31’de kanun koyucu çocuğun duygusal, zihinsel ve entelektüel açılardan olgunluğa erişimini dikkate alarak82 bir ayrıma gitmiştir.83 Buna göre on iki yaşından küçüklerin cezai sorumluluğu yokken, on iki yaşını doldurup on beş yaşını doldurmamış olanların ceza sorumluluğu olup olmadığının ayrı bir incelemeye göre belirlenmesi gerekir. İşlediği fiilin hukukî anlam ve sonuçlarını algılama ve bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneğinin varlığı hâlinde cezai sorumluluğunun olacağı yasal olarak kabul edilmiştir. Ancak suç mağduru çocuklarla ile ilgili benzer bir ayrım yasada yapılmamıştır. Dolayısıyla suç mağduru olan çocukların muhakeme hukukuna ilişkin hukuki işlem yapabilme ehliyetleri bakımından kişiler hukukunun genel hükümleri esas alınmalıdır.84 Buna göre de veli ile çocuğun iradelerinin farklı olduğu anlaşı80 Ceza muhakemesinde özel hukukta olduğu şeklinde davanın tarafları söz konusu olmadığından taraf veya dava ehliyetinden de söz edilmez. Bu nedenle burada özellikle taraf veya dava ehliyeti yerine muhakeme hukukunda hukuki işlem yapabilme ehliyeti ifadesi kullanılmıştır. Bunun kaynağında da esas itibariyle kişiler hukukundaki fiil ehliyeti yer alır. Nitekim HMK m.51: “Dava ehliyeti, medenî hakları kullanma ehliyetine göre belirlenir”. Yargıtay’a göre de “Dava ehliyeti, kişinin bizzat veya vekili aracılığıyla bir davayı davacı veya davalı olarak takip etme ve usulî işlemleri yapabilme ehliyetidir. Dava ehliyeti, medeni hakları kullanma ehliyetinin usul hukukunda büründüğü şekildir; dolayısıyla, medeni hakları kullanma ehliyetine (fiil ehliyetine) sahip gerçek ve tüzel kişiler dava ehliyetine de sahiptirler”. 9.HD. 08.05.2018, 1953/10305, https://calismatoplum.org/ yargitay-karari/dava-ehliyeti 81 Kurt, s.170. 82 Birleşmiş Milletler Çocuk Adalet Sisteminin Uygulanması Hakkında Asgari Standart Kurallar (Pekin (Beijing) Kuralları), madde 4.1. 83 Pekin Kuralları madde 4.1 yorum kısmı: “Cezai sorumluluğa ilişkin asgari yaş sınırı, tarih ve kültüre göre değişmektedir. Bu konuda modern yaklaşım, çocuğun cezai sorumluluğunun gerektirdiği ahlaki ve psikolojik unsurlara uyumlu olarak cezai sorumluluğun psikolojik ve manevi sonuçlarını kaldırmaya hazır olup olmadığıdır. Yani, çocuğun kişisel anlama ve isteme yeteneğinin anti sosyal davranışından onu sorumlu tutmaya yeterli olup olmadığıdır”. Türkçe çevirisi için bkz. http://cocukhaklari.barobirlik.org.tr/dokuman/mevzuat_uakararlar/cocukadaletsistemininuygulanmasi.pdf 84 “İsviçre Ceza Muhakemesi Kanunu m. 106/I’e göre “fiil ehliyetine sahip olan kimse dava ehliyetine de sahip sayılır” şeklinde çözüme kavuşturulmuştur. Aynı Kanun’un 2. fıkrası fiil ehliyeti bulunmayan kimselerin yasal temsilcileri tarafından temsil olunacağını, 3. fıkrası da kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar bakımından “ayırt etme gücüne sahip bulunan ehliyetsiz kimselerin (sınırlı ehliyetsizlerin) kişiye sıkı sıkıya bağlı hakların kullanılması niteliğindeki işlemleri yasal temsilcilerinden bağımsız olarak tek başlarına kullanabileceklerini açıkça hükme bağla-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1