314 8OXVOaUaUaVÕ 7HaPO +XkXkXnXn $YUXSa ønVan +akOaUÕ 6|]OHşPHVL <aUJÕOaPa +XkXkXna (WkLVL Diğer taraftan AİHS’in uluslararası insan hakları hukukunda yarattığı ağırlık ve AİHS’e taraf devletlerin sayısı göz önüne alındığında; Avrupa düzeyinde (bölgesel nitelikli) teamül hukuku22 kurallarının oluşturulmasında AİHS’in etkisi göz ardı edilemez. Bu bakımdan AİHS yargılama hukuku ile uluslararası teamül hukuku arasındaki ilişki dikkatli bir şekilde ele alınmak durumundadır. Zira AİHS uluslararası bir andlaşma olduğundan uluslararası hukuk sistemi içerisinde ele alınması kaçınılmazdır. I. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Kendine Özgü (Sui Generis) Yapısı A. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Avrupa Düzeyinde “Anayasal Bir Belge” Olma Niteliği AİHS, uluslararası insan hakları hukuku düzenlemeleri içinde kendine özgü bir yapıya sahiptir.23 AİHS’in önemi, insan haklarını uluslararası düzeyde güvence altına almasında ve bunu gerçekleştirmek için Sözleşmede ortaya koyulan taahhütlere uyulmasını sağlamak için uluslararası bir Mahkeme öngörmesinde yatmaktadır.24 Ayrıca AİHS II. Dünya Savaşı sonrasında gelişen uluslararası insan hakları hukukunun ilk kaynakları arasında yer almaktadır.25 İnsan Hakları Evrensel Bildirisi (İHEB)’in ilanından sonra AİHS, getirdiği koruma mekanizması ile İHEB’te ilan edilen insan haklarının belirli bir kısmını uluslararası düzeyde güvence altına alan en eski kaynak niteliğindedir.26 22 Bozkurt, bölgesel teamül kuralı görüşüne katılmamaktadır. Zira bölgesel teamül ile uluslararası teamül arasında nitelik bakımından bir fark bulunmamaktadır. Dolayısıyla bir teamül hukuku kuralı olarak meydana gelen kurallar tüm devletler için bağlayıcıdır. Bkz. Enver Bozkurt, M. Akif Kütükçü ve Yasin Poyraz, Devletler Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları, 2010, s.88. 23 Türkiye, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni 04.11.1950 tarihinde imzalamış ve 10.03.1954 tarih ve 6366 sayılı “İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Koruma Sözleşmesi ve Buna Ek Protokolün Tasdiki Hakkında Kanun” un çıkartılmasıyla da onaylamıştır (T.C. Resmî Gazete, 8662, 19.03.1954). Onay belgesinin depo ettirilmesiyle birlikte AİHS, 18.05.1954 tarihinden itibaren Türkiye bakımından hüküm doğurmaya başlamıştır. Gemalmaz, (2012), s.13. 24 AİHS 19.madde: “Bu Sözleşme ve protokolleri gereği Yüksek Sözleşmeci Taraflar’a yüklenilen taahhütlere uyulmasını sağlamak için, bundan böyle ‘Mahkeme’ olarak anılacak bir Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kurulmuştur. Mahkeme devamlı görev yapar.” 25 Özdek, (2004), s. 27. 26 Bazı insan haklarının uluslararası korumaya alınması daha erken dönemlerde de
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1