315 7BB 'HUJLVL 6H]HUFan B(.7$ù $OL g='(0ø5 Bazı görüşlere göre AİHS’in Avrupa’nın ulus-üstü bir anayasası olma fikrine yakın olduğunu söylemek mümkündür.27 AİHS’in sui generis yapısını ve Avrupa kıtasındaki rolünü yansıtan gelişmelerden birisi de AİHS Ek 11 No’lu Protokol ile gerçekleştirilen kurumsal reformdur. Diğeri ise Orta ve Doğu Avrupa’nın eski komünist ülkeleri de dahil olmak üzere AİHS’e taraf devletlerin sayısındaki ani ve olağanüstü gelişmedir. Bu ve benzeri adımlar, AİHS’i yalnızca uluslararası bir taahhüt olarak gören akit-andlaşma28 formundan çıkarmış, ulusal ve uluslararası mahkemeler tarafından doğrudan uygulanmasının yolunu açmıştır. Bu durum AİHS’in, diğer uluslararası sözleşmelerden ayrı bir şekilde derinlemesine incelemeyi hak ettiğini göstermektedir. Bu çalışmanın amacı ise AİHS’in muhtevasında barındırdığı bütün bu özgünlükleri de göz önünde tutarak, uluslararası teamül hukukunun genel prensipleri ile ilgisini ortaya koymaktır. AİHS’te yer alan bir hükmün uluslararası teamül hukukunun bir kuralı olarak değerlendirilmesi, insan haklarının ulusal düzeyde etkili bir şekilde korunmasında önemli etkilere sahiptir.29 Ayrıca AİHS’in ulusal hukuk düzenlerindeki etkisi incelenirken 1969 tarihli Viyana Andlaşmalar Hukuku Sözleşmesi’nin (VAHS)30 27. maddesi de göz önünde görünmektedir. Örneğin azınlıkların korunması, köleliğin yasaklanması gibi konularda 19.yy ve 20.yy başlarında uluslararası sözleşmeler yapılmıştır. Ancak bu sözleşmeler sadece düzenlendikleri o konuyla sınırlıdır. Ancak AİHS kapsam itibariyle daha geniştir ve getirdiği güvence mekanizması yenidir. Özdek, 2004, s. 27. 27 Süheyl Batum, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Anayasal Sistemine Etkileri, İ.Ü. İletişim Fakültesi Basımevi ve FilmMerkezi, Üniversite yayın No: 3761, Fakülte yayın No:702, İstanbul, 1993, s. 232. 28 Doktrinde H.Triepel andlaşmaları yasa-andlaşma ve akit-andlaşma olarak ikiye ayırmaktadır. Bkz. Hüseyin Pazarcı, Uluslararası Hukuk Dersleri I. Kitap, Turhan Kitapevi, Ankara, 1993, s. 112; Doktrinde bu ayrım oldukça sık tartışılan bir hukuk teorisi meselesi olmasına rağmen Matscher, bu ayrımın meşru olduğunu savunmaktadır. F. Matscher, “Methods of interpretation of the Convention”, The European System for the Protection of Human Rights, Ronald St J. Macdonald, Franz Matscher and Herbert Petzold (Ed.), Martinus Nijhoff Publishers, Dordecht, 1993, s. 66. 29 Francioni Francesco, “Customary International LawAnd The European Convention On Human Rights”, Italian Yearbook of International Law, 9, 1999, s.12; Uluslararası andlaşmaların ulusal hukuk kurallarına dönüşebilmesi için çeşitli devletlerde gerçekleştirilen uygulama örnekleri için bkz. Zafer Gören, Temel Hak Genel Teorisi, by., İzmir, 1993, Gözden Geçirilmiş 2. Baskı, s. 20-22. 30 Mark E. Villiger, Commentary on the 1969 Vienna Convention on the Law of Treaties, Martinus Nijhoff Publishers, Leiden-Boston, 2009. Ayrıca bkz. https://legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/conventions/1_1_1969.pdf, E.T.20.06.2022.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1