325 7BB 'HUJLVL 6H]HUFan B(.7$ù $OL g='(0ø5 AİHM, AİHS’i soyut bir şekilde değil, önüne gelen somut davalar68 temelinde yorumlamaktadır.69 Ancak, bir dava usulüne uygun olarak AİHM önüne geldiğinde; Mahkeme tam anlamıyla yargısal bir yetkiye sahiptir. Bu nedenle Mahkeme, davanın değerlendirilmesi sırasında ortaya çıkabilecek tüm olgu ve hukuksal sorunları da göz önünde tutmaktadır.70 Aslında AİHS 32. maddenin varlığı, UAD Statüsü 38. maddesine benzer şekilde, uygulanabilir hukuku düzenleyen daha ayrıntılı bir hükmün dâhil edilmesi etrafında çok önemli bir tartışmanın sonucudur. AİHM’in bu kapsamda şu değerlendirmesi dikkat çekmektedir: 32/1.maddenin hükümleri uyarınca, yargı yetkisi, diğerlerinin yanı sıra, AİHS 34. madde uyarınca yapılan bireysel bir başvuru yoluyla kendisine atıfta bulunulan AİHS ve Ek Protokollerin yorumlanması ve uygulanmasına ilişkin tüm konuları kapsamaktadır. Yerleşik içtihadına uygun olarak, AİHM’in yorumlama yetkisi AİHS ve Ek Protokollerin metniyle sınırlı olmayıp, aynı zamanda Sözleşmeye taraf bir devletin bunlarla ilgili olarak yapılan çekincelerin ve diğer tek taraflı beyanların yorumlanmasını da kapsamaktadır.71 AİHM, AİHS’i VAHS’ta yer alan andlaşmaların yorumlanması kuralına uygun olarak yorumladığını her zaman beyan etmiştir. AİHS’te kullanılan terimlerin ve ifadelerin anlamlarını belirlemek için AİHM, esas olarak VAHS 31-33. maddelerini referans almaktadır. Öyle ki Stoll v. İsviçre kararında Mahkeme, VAHS 33. maddenin uluslararası teamül hukukunu yansıttığını teyit etmiştir.72 Örneğin Demir ve Baykara v. Türkiye davasında da AİHM, VAHS 31/3-c dahilindeki diğer kurallar ve taraflar arasında uygulanabilir anlayışını ayrıntılı olarak açıklama fırsatı bulmuştur; “Aksine AİHM, taraf devletler arasındaki ilişkilerde geçerli olan uluslararası hukukun ilgili kural ve ilkelerini de dikkate almalıdır.”73 AİHM devamla, uluslararası hukuka açık ve bütünleştirici bir yaklaşımın beyanı olarak görülebilecek hususu açıklamaya devam etmiştir: 68 2018’de yürürlüğe giren Ek 16. Protokol, taraf devletlerin belirleyeceği yüksek mahkemelerin AİHM’den istişari görüş talep edebilmelerini düzenlemektedir. AİHM’in istişari görüş verme yetkisini düzenleyen Ek 16. Protokol ile birlikte bu iddianın farklılaşabileceği tartışmaya açıktır. 69 Lawless v. İrlanda, Başvuru No:332/57, 14 Kasım 1960, s. 8. 70 De Wilde, Ooms ve Versyp v. Belçika, Başvuru No: 2832/66; 2835/66; 2899/66; 18 Haziran 1971, para. 49. 71 Shamayev ve Diğerleri v. Gürcistan ve Rusya, Başvuru No:36378/02, 12 Ekim 2005, para. 293. 72 Stoll v. İsviçre, Başvuru No:69698/01, 10 Aralık 2007, para. 59. 73 Demir ve Baykara v. Türkiye, Başvuru No: 34503/97, 21 Kasım 2006, para. 67.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1