328 8OXVOaUaUaVÕ 7HaPO +XkXkXnXn $YUXSa ønVan +akOaUÕ 6|]OHşPHVL <aUJÕOaPa +XkXkXna (WkLVL bir kural mıdır? Eğer öyleyse bu kural, UAD’de iddiaların kabul edilebilirliği için geçerli olduğu gibi, AİHS’in kabul edilebilirliği için de aynı şekilde bir geçerlilik yaratmakta mıdır? Yoksa AİHS’in hazırlanmasında sadece bir kıyas mı uygulanmıştır? Ya da oldukça farklı mı uygulama mı benimsenmiştir? Uluslararası hukuk, yüzyıllar boyunca gelişmiştir ve iki siyasal iktidar doğrudan çatıştığında ve bir siyasal iktidar ile başka bir siyasal iktidarın tebaası çatıştığında farklı kurallar uygulanmıştır.81 İlk durumda, Uluslararası Sürekli Adalet Divanı (USAD)’ın Fas’taki Fosfatlar Davasında belirttiği gibi, bir fiil devlete atfedilebilir ve başka bir devletin andlaşma yükümlülüğüne aykırı olarak nitelendirilirse, iki siyasi iktidar arasında olduğu gibi uluslararası sorumluluk da derhal tesis edilecektir.82 İkinci durum ise şu şekilde belirtilebilir: Uluslararası hukuk, uygulanmaya başlamadan önce izlenmesi gereken çok daha karmaşık bir dizi prosedürü zorunlu kılmıştır. Bu prosedürler dizisi ulusal hukuk yollarının tüketilmesi olarak ifade edilmektedir.83 1924’te de USAD, Mavrommatis kararında şunu belirtmiştir: Bir devlet, başka bir devlet tarafından işlenen uluslararası hukuka aykırı eylemlerden zarar gördüğünde; olağan kurallar yoluyla tatmin sağlayamadığı tebaasını koruma hakkına sahip olması, uluslararası hukukun temel bir ilkesidir.84 Interhandel kararında da UAD, ulusal hukuk yollarının bir uluslararası teamül hukuku kuralı olduğunu açıkça belirtmiştir. Buna göre; Uluslararası hukuk süreci başlatılmadan önce iç hukuk yollarının tüketilmesi kuralı, uluslararası teamül hukukunun köklü bir kuralıdır; kural genel olarak, bir devletin uluslararası hukuku ihlal ederek haklarının göz ardı edildiği iddia edilen vatandaşının davasını benimsediği durumlarda gözlenmektedir.85 81 Tamas Kende “Distant Cousins: The Exhaustion of Local Remedies in Customary International Law and in the European Human Rights Contexts”, ELTE Law Journal, 2, 2020, s. 127. 82 Permanent Court of International Justice, Series A./B., Judgements, Orders And Advisory Opinions Phosphates in Morocco (Preliminary Objections), Judgment of June 14 th, 1938, s. 28. 83 Kende, (2020), s. 128. 84 Permanent Court of International Justice, The Mavrommatis Palestine Concessions Greeve v. Britain, 30 Ağustos 1924, para. 21. 85 ICJ, Case Concerning Armed Activities on the Territory of the Congo (Democratic Republic of the Congo v. Uganda), 19 Aralık 2005, Yargıç Simma’nın Ayrık Görüşü, para. 36.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1