329 7BB 'HUJLVL 6H]HUFan B(.7$ù $OL g='(0ø5 Ulusal hukuk yollarının tüketilmesi kuralı, yüzyıllar boyunca çatışan en az iki çıkar arasında elde edilen bir uzlaşmayı yansıtmaktadır: İddia edilen ihlalin gerçekleştiği devletin ve ilgili bireyin çıkarları.86 Ev sahibi devletin sorumluluğunu yerine getirmek ve işlenen yanlışı tazmin etmek için iddianın içerdiği hukuk ve olgu meselelerinin kendi yargısı tarafından ele alınması menfaatinedir.87 2001’den itibaren devletlerin sorumluluğuna ilişkin Uluslararası Hukuk Komisyonu (UHK) taslak maddeleri ulusal hukuk yollarının tüketilmesini, bir kabul edilebilirlik (prosedür filtresi) meselesi olarak ele alıyor görünmektedir ve 44. maddede şunu belirtmektedir: Bir devletin sorumluluğu şu durumlarda ileri sürülemez: ... (b) iç hukuk yollarının tüketilmesi kuralının geçerli olduğu ve mevcut ve etkili herhangi bir iç hukuk yolunun tüketilmemiş olduğu iddia.88 UHK tarafından iç hukuk yollarının tüketilmesi kuralı, geçerli olduğu herhangi bir davayı kapsayacak şekilde ve diplomatik korumayla sınırlı olmayan alanlarda genel terimlerle formüle edilmiştir. II. Dünya Savaşı sonrasından itibaren devletler, iç hukuk yollarının tüketilmesi uygulamasını yurtdışındaki vatandaşların diplomatik korumasından insan haklarının korunmasına kadar genişletmiş görünmektedir. MSHS ve İhtiyari Protokolü, AİHS 35.madde ve Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi’nin tümü bunu sağlamakta ve sözü edilen kural bir uluslararası teamül hukuku kuralı olarak nitelendirilmektedir.89 Anılan hükümler yabancılara karşı muamele alanında var olan kuralın artık insan haklarının korunmasında da uygulandığını göstermektedir. Ancak uluslararası insan hakları hukukunda iç hukuk yollarının tüketilmesi, klasik anlamda diplomatik koruma düzeninden temel olarak farklıdır. Klasik anlamda iç hukuk yollarının tüketilmesi kuralı, yurt dışında bir zarara maruz kalan kendi vatandaşına sağlanan diplomatik koruma için bir ön koşuldur. Bu nedenle, anılan durumda 86 Kende, (2020), s. 129. 87 ICJ, Pleadings, Oral Arguments, Documants, Interhandel Case (Switzerland v. United States of America), 21 Mart 1959, s.27. Böyle bir durumda uluslararası bir mahkemeye başvurulabilmesi için, ihlalin meydana geldiği devletin, kendi iç hukuk sistemi çerçevesinde, kendi imkanlarıyla tazmin etme imkânına sahip olması gerekli görülmüştür. 88 Draft articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, with commentaries 2001, United Nations, 2008, s. 120. 89 Kende, (2020), s. 133.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1