330 8OXVOaUaUaVÕ 7HaPO +XkXkXnXn $YUXSa ønVan +akOaUÕ 6|]OHşPHVL <aUJÕOaPa +XkXkXna (WkLVL öncelikle bir devlet ve bir yabancının uyruk devleti ile yabancı ev sahibi devlet arasında hukuki bir çatışmaya dönüşmesidir. Diplomatik koruma, yabancı uyruklu bir kişi ile ev sahibi devlet arasındaki anlaşmazlığı uluslararası hukuk alanına taşımaya hizmet eden bir araçtır.90 Uluslararası insan hakları hukuku bağlamında ise birey büyük olasılıkla ülkesini hiç terk etmemiştir ve iç hukuk yollarının tüketilmesinden sonra bile çatışma, tek bir devlet ile çoğu durumda kendi vatandaşı olan bir birey arasında bir çatışma olarak kalmaya devam etmektedir.91 Toparlayacak olursak, klasik bağlamda iç hukuk yollarının tüketilmesi kuralı diplomatik korumanın sağlanması için bir koşul iken, uluslararası insan hakları hukuku bağlamında ise iç hukuk yollarının tüketilmesi kuralı, uluslararası formlara erişim izni verilmesi için bir ön koşuldur.92 Ayrıca amaçsal farklılıklar da bulunmaktadır. Uluslararası hukukta iç hukuk yollarının tüketilmesinin birincil nedeni ev sahibi devletin egemenliğinin korunmasıdır. Bunun yanı sıra, insan haklarına ilişkin uluslararası andlaşmalara iç hukuk yollarının tüketilmesi kuralının dahil edilmesinin başka nedenleri de bulunmaktadır. Öyle ki MSHS93 ve AİHS’in hazırlık çalışmaları94 iç hukuk yollarının tüketilmesi kuralının aşağıdakilerden kaçınmak için tartışıldığını göstermektedir: Birincisi, ulusal mahkemelerin yerini uluslararası mahkemelerin alması; ikincisi, uluslararası mahkemelere şikayetlerle aşırı yüklenmesi ve nihayetinde taraf devletlerin egemenliğinin korunması. Ayrıca Burden v. Birleşik Krallık kararında AİHM, sayılan hususlar dışında ilave bir neden daha ortaya koymuştur. Buna göre; ülke içindeki dinamiklerle doğrudan ve sürekli temas halinde olduğu için ulusal mahkemelerin görüşlerinden faydalanmak gereklidir.95 AİHS sistemi gibi insan hakları koruma sistemlerinin amacı, hak ihlallerine karşı bireyleri etkin bir şekilde korumaktır. Bu nedenle AİHS 90 Kende, (2020), s. 133-134. 91 Kıbrıs v. Türkiye, Başvuru No: 25781/94, 10 Mayıs 2001, para. 82-102. 92 Kende, (2020), s. 134. 93 Bkz. Sarah Joseph and Melissa Castan, The International Covenant On Civil And Political Rights Cases, Materials, and Commentary, Oxford University Press, United States of America, 2013, s. 121-149. 94 https://www.echr.coe.int/LibraryDocs/Travaux/ECHRTravaux-ART26+27CDH(70)30-BIL3774370.pdf, (Çevrimiçi, E.T. 02. 09. 2021). “Ulusal mahkemelerin yetkisi, AİHM’in kurulmasıyla hiçbir şekilde zedelenmemeli veya zayıflatılmamalıdır...” 95 Burden v. Birleşik Krallık, Başvuru No: 13378/05, 29 Nisan 2008, para. 42.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1