331 7BB 'HUJLVL 6H]HUFan B(.7$ù $OL g='(0ø5 sistemi ulusal ve uluslararası formlar arasında belirli bir düzeyde yük paylaşımına dayalı olarak etkili koruma sağlamayı amaçlamaktadır. Bu külfet paylaşımı genel olarak uluslararası hukukun bir gereği olarak, uluslararası mahkeme ve hakemlik müeseselerine dava açılmadan önce; ilgili devletin kendi hukuk sistemi aracılığıyla sorunları çözme fırsatına sahip olması gerektiği anlamına gelmektedir.96 Nitekim Akdıvar ve Diğerleri v. Türkiye davasında AİHM’in şu vurgusu dikkat çekmektedir: ... iç hukuk yollarının tüketilmesi kuralı... devlet aleyhine davalarını uluslararası bir yargı organına götürmek isteyenlerin önce ulusal hukuk sisteminin sağladığı hukuk yollarını kullanmalarını zorunlu kılmaktadır... Bu şekilde, Sözleşme tarafından kurulan koruma mekanizmasının, ulusal sistemlere göre ikincil bir niteliğe sahip olduğu vurgulanmaktadır.97 AİHS Ek 15 No’lu Portokol ile AİHS başlangıç bölümüne iliştirilen ikincilik ilkesi, AİHS 35.maddenin ve iç hukuk yollarının tüketilmesinin önemini vurgulamaktadır. UHK raporuna göre, uluslararası hukuk kapsamında ve AİHM bağlamında iç hukuk yollarının tüketilmesi kuralı farklıdır; zira AİHM uygulaması, iç hukuk yollarından ne zaman vazgeçilebileceği konusunda daha esnek ve hoşgörülüdür.98 UHK, AİHM testinin uluslararası teamül hukukunda uygulanan testten ne kadar daha esnek olduğunu şu şekilde açıklamaktadır: Bir devletten kaynaklanan ve uluslararası teamül hukuku uyarınca uluslararası bir mahkemede (UAD gibi) sonuçlanan davaların sayısı, örneğin AİHM önündeki dava sayılarıyla hiçbir yerde karşılaştırılamaz. Uluslararası mahkemenin aşırı yüklenmesinin gerçek bir olasılık olmasının yanı sıra, bunun başka sonuçları da vardır: Örneğin, bir ülkede bir davada kanun yolunun olmaması, aynı mahkeme önünde benzer bir davada hukuk yolunun bulunmadığının kanıtı olabilir. Ülkelerden gelen büyük dava sayıları ve davaların insan haklarıyla işlevsel olarak sınırlandırılması, mahkemenin, taraf devletlerin her birindeki yargı mercilerinin her birinin işleyişini karmaşık bir şekilde bilmesini ve bu merciin belirli bir davada bir çözüm sağlayıp sağlayamayacağını bilmesini sağlar.99 96 Kende, (2020), s. 135. 97 Akdıvar ve Diğerleri v. Türkiye, Başvuru No:21893/93,16 Eylül1996, para. 65. 98 ILC, Official Records of the General Assembly, Sixty-first Session, Supplement No. 10 (A/61/10). 99 Francioni, (1999), s.11-25.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1