5 TBB Dergisi 2022 (162) Burak ERDEM görevlerine ilişkin kuramsallaşmış bir yapıdan bahsetmek olanaklı değilken; yürütme organının egemen olduğu bir başkanlık sistemi modelinin benimsendiği Afrika anayasalarında görece daha belirgin bir sistemden söz etmek mümkün hâle gelmiştir.4 Afrikalı uluslar, gerek kolonici devletlere karşı verdikleri silahlı mücadeleler gerek diğer ulus ve kabilelerle yaşadıkları iç savaşlar sonucu bağımsızlıklarını kazanmışlar ve yeni kurulan devletlerinin siyasi sistemlerini de ilk elden dizayn etme yoluna gitmişlerdir. Bu doğrultuda, sömürgecilikten kurtulmak ya da başka bir Afrika devletinden ayrılmak suretiyle bağımsızlığını kazanan her devlet yeni bir anayasa hazırlamış ve birbirlerinden farklı hükümet sistemi tercihlerini de bu anayasalara dâhil etmişlerdir. Sömürgecilik geçmişleri, siyasi konjonktürleri ve nüfuslarının sosyokültürel yapısındaki çeşitlilikler başta olmak üzere birçok faktör bu tercihte önemli rol üstlenmiş, bunun sonucunda kıtada kimi ülkeler Avrupalı devletlerden esinlendikleri parlamenter sistemi benimserken; kimileri ise tek başlı yürütmenin esas olduğu başkanlık sistemini tercih etmişlerdir. 1950’li yılların sonundan itibaren bağımsızlıklarını kazanan Afrika ulusları, yaygın şekilde anayasalar hazırlamaya ve bu anayasalarda başkanlık hükümet sistemine yer vermeye başlasalar da bu girişimler, ne yazık ki demokrasi düşüncesiyle ve anayasacılık hareketleriyle ilişkilendirilebilecek bir boyut kazanamamıştır. Aksine, ortaya koyulan bu icraatlar, Afrika siyasi kültüründeki kişiselleşmiş yönetim anlayışının bir tezahüründen ibaret kalmıştır. Öyle ki birçok Afrika ülkesinde hazırlanan anayasalar, siyasi iktidarı sınırlandırmak şöyle dursun; şiddete dayalı, yozlaşmış ve despotik rejimlerin inşasının önünü açmış ve halkın depolitizasyonuna zemin hazırlamıştır.5 Nitekim bahse konu yıllarda devlet iktidarı, devlet başkanlarının kimliklerinden ayrıştırılmamış ve bu kimseler yönetilenler karşısında tıpkı seçilmiş birer Tanrıymışçasına hareket etmişlerdir.6 4 Blondel, Presidential Republic, s. 167. 5 Julius O. Ihonvbere, “How to Make an Undemocratic Constitution: The Nigerian Example”, Third World Quarterly, C. 21, S. 2, 2000, s. 345. 6 Özsoy Boyunsuz, s. 95; Abubakar Siddique Mohammed, “The Masquerade Unmasked: Obasanjo and the Third-Term Debacle”, içinde Governance and Politics in Post-Military Nigeria, (Ed. Said Adejumobi), Palgrave Macmillan, 2010, s. 173174.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1