11 TBB Dergisi 2022 (162) Burak ERDEM patron-müşteri ilişkisi aracılığıyla bir arada tutabilmekte ve yönetebilmektedirler. Lâkin kimi zaman başkanlar, ilgili çıkar gruplarıyla patronaj ilişkisini kurmada yahut hâlihazırda süregelen bu ilişkiyi devam ettirmede yeteri kadar başarılı olamamaktadırlar. Bu tür durumlara bilhassa, siyasi seçimler sonucunda yahut darbe, ayaklanma, iç savaş gibi olağandışı nedenlerle gerçekleşen devlet başkanı değişikliklerinde rastlanılmaktadır. Çeşitli gerekçelerle, göreve yeni gelen başkan, patronaj ağını dilediği tarzda yaratamadığından baskı grupları arasında istikrarsızlık ve güvensizlik ortamı doğmakta; iktidarı bakımından bir hayli menfi sonuçlara gebe bu ortamı ortadan kaldırmak gayesiyle ise başkan, siyasi otoritelerce Afrika’da demokrasinin önündeki en büyük engellerinden birini teşkil ettiği düşünülen şiddet kullanımına başvurmaktadır.17 Sahraaltı Afrika ülkelerindeki başkanlık sistemlerinin uygulamada karşılaştığı temel sorunlardan bir diğeri ise askeri darbelerdir. Bağımsızlıklarını kazandıkları tarihten bu yana birçok Afrika ülkesinde sayısız devlet başkanı, gerçekleştirilen askeri darbeler neticesinde görevlerinden uzaklaştırılmıştır. Öyle ki yürürlükteki hükümet sisteminde devlet başkanının tek başına egemen olduğu yirmi iki Batı Afrika devletinin on beşinde, kurucu başkanlar askeri darbe sonucu görevlerinden ayrılmak zorunda bırakılmışlardır.18 b. Siyasi Seçimler ve Siyasi Katılım Olanakları Afrika tipi başkanlık sistemlerinin genel bir özelliği, siyasi seçimlerin hemen hemen hiçbir durumda, hukuka tam anlamıyla uygun biçimde gerçekleştirilememiş oluşudur. Seçimlerin genel yönetim ve denetimini gerçekleştirmekle görevli kurumların, işlevsel ve bağımsız şekilde hareket edememesinin de etkisiyle, Afrika’da rekabetçi, özgür ve adil seçimlerin gerçekleştirilebilmesi çoğu zaman imkânsız bir hâl almıştır.19 Bunun doğal sonucu olarak ise, başkanlık sistemini benimseyen birçok Afrika ülkesinde başkanlık makamının ancak ölüm, has17 Mohammed, s. 175-176. 18 Başkanlık sistemini benimseyen Afrika ülkelerindeki meydana gelen askeri darbeler hakkında detaylı bilgi için bkz. Blondel, Presidential Republic, s. 188-204. 19 Konuya ilişkin detaylı örnekler için bkz. O’Brien Kaaba, “The Challenges of Adjudicating Presidential Election Disputes in Domestic Courts in Africa”, African Human Rights Law Journal, C. 15, S. 2, 2015, s. 334 vd.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1