257 TBB Dergisi 2022 (162) Didem KAYALI dijital şekilde belirlenmiş bir taahhütler bütünü olarak nitelendirmiş ve bu sözleşmelerin tarafların yerine getirecekleri taahhütlerin çerçevesini çizen protokollerden oluştuğunu belirtmiştir. Bu tür sözleşmelerin “akıllı” olarak nitelendirilmeleri herhangi bir yapay zekâ kullanımından kaynaklanmamakta, sadece kâğıt üzerine akdedilen geleneksel sözleşmelere göre çok daha işlevsel olmalarına dayanmaktadır.29 Akıllı sözleşmelerin kurgulanmasının amacı ise Szabo tarafından genel sözleşmesel şartların yerine getirilmesini sağlamak, kötü niyet ya da hata sonucu oluşabilecek istisnai durumları ve güvenilir aracılara duyulan ihtiyacı minimize etmek, her türlü hileden kaynaklanan zararı, yargılama masrafları ile diğer işlem masraflarını azaltmak olarak açıklanmıştır.30 Bu tür sözleşmelere günlük yaşamdan bir örnek olarak Szabo, ürün otomat makinelerini göstermiş ve bu makineleri akıllı sözleşmelerin ilkel atası olarak nitelendirmiştir. Bir ürün otomat makinesine uygun miktarda paranın atılması neticesinde makine, talep edilen ürünü ve gerektiğinde para üstünü dışarıdan hiçbir müdahaleye gerek kalmaksızın alıcıya teslim etmektedir.31 İleride daha detaylı olarak açıklanacağı üzere, akıllı sözleşmeler de benzer şekilde çalışmakta ve “eğer X gerçekleşirse Y olur” prensibine dayanmaktadır.32 Her ne kadar kavramsal olarak 1990’lı yıllarda ortaya çıkmışsa da akıllı sözleşmelerin yaygınlaşmaya ve tartışılmaya başlanması Bitcoin’in gördüğü ilgi ve Bitcoin uygulamasının temelinde yer alan blokzincir teknolojisi sayesinde olmuştur.33 Bu teknolojinin sadece kripto para birimlerinin alım-satım ve transferi için değil, başka malvarlığı değerlerini içeren işlemler için de kullanılabilmesi amacıyla 2013 yılında Ethereum isimli bir blokzincir yazılımı geliştirilmiş ve Ethereum’un sahip olduğu farklı kodlama altyapısı sayesinde akıllı sözleşmelerin üretilebilmesi mümkün hale gelmiştir.34 Blokzincir teknolojisi üzerinde çalışan akıllı sözleşmeler, günümüzde, sözleşme 29 Nick Szabo, “Smart Contracts: Building Blocks for Digital Markets”, https://www. fon.hum.uva.nl/rob/Courses/ InformationInSpeech/CDROM/Literature/LOTwinterschool2006/szabo.best.vwh.net/smart_contracts_2.html (22.11.2021). 30 Szabo, Smart Contracts. 31 ibid. 32 Pierluigi Cuccuru, “Beyond Bitcoin: An Early Overview on Smart Contracts”, International Journal of Law and Information Technology, 2017, Vol. 25, No. 3, s.185. 33 Kel, s. 656. 34 Tevetoğlu, s. 196.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1