261 TBB Dergisi 2022 (162) Didem KAYALI mekte fayda vardır. Bazen akıllı sözleşmelerin ifa edilebilmesi, sistem dışında mevcut olan örneğin merkez bankasının faiz oranı, hava sıcaklığının kaç derece olduğu, tarifeli bir uçuşta kalkış ve iniş zamanı, sözleşme konusu malın teslim edilip edilmediği ya da çıkan uyuşmazlıkla ilgili verilen kararın ne olduğu gibi bazı bilgilerin eşzamanlı olarak sisteme dâhil edilmesini gerektirebilir.54 Söz konusu bilgiyi, bir arayüz vasıtasıyla oracle adı verilen bağımsız bilgisayar programları ya da güvenilir üçüncü kişiler sağlamaktadır.55 On-chain akıllı sözleşmeler ile ilgili olarak sıklıkla rastlanan örnekler arasında araba satışı ya da kiralamasını konu edinen sözleşmeler bulunmaktadır. Mesela Bob, arabasını blokzincir üzerinden satmak istediğinde öncelikle açık anahtarı ile sisteme kendisini tanıtır; satışın şartlarını, blokzincir üzerinde kayıtlı olan ve herkes tarafından görülebilen arabanın dijital kimlik numarasını kullanarak kodlar ve özel anahtarı ile dijital imzasını atar. Daha sonra Bob, arabasını ve anahtarını, akıllı sözleşmenin kontrol ettiği ve akıllı kilit yöntemiyle kilitlenmiş garaja bırakır. Araba satın almak isteyen Alice, özel anahtarı ile sözleşmeyi imzalayarak Bob’un istediği tutarı sistemde tanınan kendi blokzincir hesabından Bob’un blokzincir hesabına gönderir. Blokzincirdeki kullanıcılar arabanın Bob’a ait olup olmadığını ve Alice’in ödemeyi yapacak parasının bulunup bulunmadığını sistem üzerinde kontrol eder. Bu şekilde akıllı sözleşme doğrulandığında Bob’un Alice’in gönderdiği araba tutarına, Alice’in de arabaya sahip olduğu bloğa kaydedilir; Alice’in gönderdiği para Bob’un hesabına geçer, Alice de özel anahtarı ile garajın kilidini açarak arabayı alır.56 Alice Bob’un arabasını kiraladığında ise akıllı sözleşmede tanımlanan kira süresinin sonunda arabanın akıllı anahtarı artık kullanılamaz hale gelecektir.57 54 Çubukçu, s. 37; Pietro Ortolani, “The Impact of Blockchain Technologies and Smart Contracts on Dispute Resolution: Arbitration and Court Litigation at the Crossroads”, Uniform Law Review, Vol. 24, 2019, s. 439. 55 Cuccuru, s.185-186. 56 Örneğin şematize edilmiş orijinal hali için bkz. https://blockchainhub.net/blog/ infographics/smart-contracts-explained/ (16.01.2022). Elbette, bu örnekte olduğu gibi, bir devlet sicilinde kaydı tutulan malların sahipliğinin transferinin on-chain akıllı sözleşmeler vasıtasıyla gerçekleştirilebilmesi için ilgili sicilin de dijitalleştirilerek blokzincir üzerine aktarılmış olması ya da sicil ile akıllı sözleşme arasında veri alışverişinin sağlanabilmesi gerekmektedir. Araba sicilinde blokzincir teknolojisinin nasıl kullanılabileceğine ilişkin bkz. Rosado/Vasconcelos/Correia. 57 Benzer bir örnek için bkz. Karamanlıoğlu, s. 35-36.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1