18 Güçlü Yürütme Organının Egemen Olduğu Afrika Başkanlık Sistemleri ve Nijerya Örneği II. GÜÇLÜ YÜRÜTME ORGANINA SAHİP BİR BAŞKANLIK SİSTEMİ ÖRNEĞİ: NİJERYA A. NİJERYA’DAKİ HÜKÜMET SİSTEMİNİN YAPISI VE GENEL NİTELİKLERİ 1960 yılında kazanılan bağımsızlık sonrası, 1963 yılında resmi yönetim şekli olarak cumhuriyetin ilan edildiği Nijerya’da, hâlen yürürlükte olan 1999 Anayasası’nın hazırlanışına değin demokratik yönetim, iç savaş ve askeri darbeler sonucu çok sayıda kesintiye uğramıştır. Ülkede ilk askeri darbe 1966 senesinde, cumhuriyetin henüz üçüncü yılında gerçekleşmiş ve darbe neticesinde Nijerya’nın ilk ve tek başbakanı Abubakar Tafawa Balewa öldürülmüştür. İlk askeri darbeyi izleyen yıllarda, Batılı devletlerin farklı taraflara verdiği siyasi desteğin de tesiriyle kanlı iç savaşlar yaşanmış ve yine çok sayıda askeri darbe meydana gelmiştir. Nijerya’da cunta yönetimi 1979 yılında, dört senelik kısa bir süre için son bulmuş ve ülkede başkanlık sisteminin benimsendiği sivil bir yönetime geçilmiştir. 1983 senesinde yaşanan askeri darbe sonucu sivil yönetim tekrar kesintiye uğramış ve tam 16 sene sonra, 1999 Anayasası’nın hazırlanmasıyla iktidar yeniden sivil yönetime devredilmiştir.39 Kısacası, 1999 yılına dek, oldukça kısa süren istisnai zaman dilimleri dışında Nijerya, askeri darbeyle başa gelen generallerin yine askeri darbeler sonucu devrildiği ve cunta iktidarının farklı kişiler arasında sürekli biçimde el değiştirdiği bir devlet yönetimine sahip olmuştur. Her iki devlette var olan federal devlet yapısının da etkisiyle, günümüz hükümet sisteminin inşasında büyük ölçüde Amerika Birleşik Devletleri başkanlık sisteminden esinlenilen Nijerya’da, bağımsızlık sonrası ilk olarak parlamenter sistem tercih edilmiştir. Bununla birlikte, yaşanan politik gelişmelerin de tesiriyle, ülkeye sömürgecilik döneminden miras kalan Westminster sistemi terk edilmiş ve merkezi yönetimde güçlü bir yönetim yaratmaya elverişli olduğu düşünülen 39 Christopher C. Mojekwu, “Nigerian Constitutionalism”, NOMOS: American Society for Political and Legal Philosophy, C. 20, 1979, s. 168-171; Emmanuel Remi Aiyede, “Legislature-Executive Relations in Nigeria’s Emergent Presidential Democracy”, UNILAG Journal of Politics, C. 2, S. 1, 2005, s. 64-65; Murat Bilgin, “Afrika’da ABD Tipi Başkanlık Sistemi: Nijerya Federal Cumhuriyeti”, içinde Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri Başkanlık Sistemi: ABD, Arjantin, Azerbaycan, Brezilya ve Nijerya Örnekleri, TBMM Araştırma Merkezi Yayınları, No. 7, 2015, s. 226-229.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1