21 TBB Dergisi 2022 (162) Burak ERDEM yası, yasama organının çalışmalarına katılamayacaktır. Ancak belirtmek gerekir ki, bahse konu bu ikincil nitelikler, başkanlık sisteminin olmazsa olmaz koşullarından olmayıp; bu özelliklerden birini yahut birkaçını taşımamasına karşın başkanlık sistemi olarak adlandırılan hükümet sistemleriyle de pratikte sıklıkla karşılaşılmaktadır.45 Yukarıda Nijerya Anayasası’nın ilgili hükümlerinden aktarılan veriler ışığında, Nijerya devletinin hükümet sisteminin başkanlık sistemi olduğu rahatlıkla ifade edilebilir. Zira kolaylıkla anlaşılacağı üzere, “Başkan” adı altında, tek kişiden oluşan bir yürütme organına sahip olan Nijerya’da, Başkan doğrudan halk tarafından seçilmekte ve impeachment benzeri olağanüstü hâller dışında, görev süresi dolmaksızın yasama organı tarafından görevden alınamamaktadır. Söylenenlere ek olarak, yürütme organına tâbi kişilerin Temsilciler Meclisi ya da Senato toplantılarında oy kullanamaması yahut aynı kişinin hem yasama hem de yürütme organında aynı anda görev alamıyor olduğu gerçeği de Nijerya’da başkanlık hükümet sisteminin benimsendiğini açık şekilde ortaya koymaktadır. B. NİJERYA’DA GÜÇLÜ BİR YÜRÜTME ORGANINI ORTAYA ÇIKARAN TEMEL FAKTÖRLER İşleyiş bakımından esasen, yasama ve yürütme kuvvetlerinin sert ayrılığına dayanan başkanlık sisteminde, hukuken birbirlerinden bağımsız şekilde var olan ve kural olarak birbirlerinin varlığına son verme yetkisini elinde bulundurmayan bu iki organın yine kâideten birbirlerinin faaliyetlerine karışmaları da mümkün değildir. Bununla birlikte, bu son kural katı şekilde uygulandığı takdirde, iki organ arasında hiçbir şekilde karşılıklı iş birliği de var olamayacağından devlet yönetimi bir bakıma felce uğrayacaktır. Bu nedenle, başkanlık sistemlerinde, yasama ve yürütme organları arasında iş birliğini sağlamaya yönelik birtakım hukuki araçların oluşturulduğu gözlemlenmektedir. Öğretide “karşılıklı etkileşim araçları” şeklinde adlandırılan bu mekanizmaların başlıcalarına; atamalar, milletlerarası antlaşmaların onaylanması, bütçe, meclis araştırması, impeachment (suçlama/suçlandırma), veto ve başkanın parlamentoya mesaj yetkisi örnek olarak gösterilebilir.46 45 Gözler, s. 644-645. 46 Gözler, s. 647-649; Özsoy Boyunsuz, s. 118.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1