22 Güçlü Yürütme Organının Egemen Olduğu Afrika Başkanlık Sistemleri ve Nijerya Örneği Genellikle bir karşılıklılık ilişkisi bağlamında, yasama ve yürütme organlarına müşterek biçimde tanınan, karşılıklı etkileşim araçlarından kaynaklı hukuki yetkiler, bu iki kuvvetin birbirlerini hukuken sınırlandırması ve dengelemesi amacı üzerine inşa edilmiştir. Bir başka ifadeyle, yasama ve yürütme organlarından birinin, diğeri aleyhine aşırı şekilde güçlenerek kuvvetler ayrılığı ilkesini derinden sarsma tehlikesinin önüne geçilmesi maksadıyla düzenlenmiş bu hukuksal araçlar, anayasacılık fikriyle benzer amaçlara hizmet etmektedir.47 Yasama ve yürütme organlarına, güçler dengesinin sağlanması amacıyla verilen bu yetkilerin, yine bu iki organa dengeli şekilde dağıtılması zaruret arz etmektedir. Yürütme organının yasama organı aleyhine yahut yasama organının yürütmenin dezavantajına olacak türde geniş yetkilerle donatılması, organlardan birini diğeri karşısında orantısız biçimde güçlendirerek kuvvetler arası denge ve istikrarı derinden sarsacaktır. Uygulamada ekseriyetle ilk ihtimalle karşılaşılmakta ve anayasal düzenlemeler ile politik atmosferin de etkisiyle, birçok başkanlık sisteminde yürütme organının son derece güçlü ve baskın bir konum kazandığı gözlemlenmektedir. Bu açıdan, yasama ve yürütme organlarının yetkileri ile bu organlar arasındaki karşılıklı etkileşim araçlarının anayasal düzlemde ne şekilde inşa edildiği hususu, yasama organı üzerinde egemenlik kuran başkanlık sistemlerinin tespitinde önemli rol oynamaktadır. Çalışmanın bu son bölümünde ise bu mesele üzerinde yoğunlaşılacak, güçlü ve baskın bir yürütme organıyla karşılaşılan Nijerya’nın hükümet sisteminin yapısına etki eden faktörler ile Nijerya’daki yapının başkanlık sistemini benimseyen diğer Afrika ülkelerinin genel özellikleriyle ne denli bağdaştığı hususları; ilgili anayasal hükümler, ülkede etkili siyasi atmosfer ve diğer somut verilerden hareketle ortaya koyulmaya çalışılacaktır. Söz konusu faktörlerin “Başkana Tanınan Geniş Atama Yetkileri”, “Başkanın Yasama İşlevine İlişkin Yetkileri”, “Impeachment (Suçlama/Suçlandırma) Prosedürünün İşlevsizliği”, “Başkanın Bütçe ve Mali Alandaki Yetkileri” ile “Siyasi Atmosferin ve Seçim Sisteminin Etkisi” olmak üzere beş temel başlık altında toplanması mümkündür. 47 Benzer yönde bkz. Özsoy Boyunsuz, s. 170 vd.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1