29 TBB Dergisi 2022 (162) Burak ERDEM 3. Impeachment (Suçlama/Suçlandırma) Prosedürünün İşlevsizliği Kimi kaynaklarca kökeninin, bağımsızlık öncesi kabile şefinin görevden alınma usulüne kadar dayandırıldığı58 impeachment (suçlama/suçlandırma) prosedürü,59 Nijerya’da bağımsızlık sonrası dönemde gerek parlamenter sistemin benimsendiği evrede gerek başkanlık sistemine geçildikten sonraki dönemde uygulanagelmiş bir usuldür. Anayasa’da federal düzeyde başkan ve başkan yardımcısı; federe düzeyde ise vali ve vali yardımcıları için öngörülmüş olan suçlama usulü, ilk kez 1981 yılında, görevini kötüye kullandığı ileri sürülen bir eyalet valisi için uygulanmış ve vali görevden alınmıştır.60 Benzer şekilde bu usul, cunta iktidarı sonrası sivil yönetime geçilen 1999 senesinden itibaren, bilhassa eyalet düzeyinde azımsanmayacak sayıda uygulamaya vücut vermiştir.61 Nijerya Anayasası’nın 143. maddesinde, Ulusal Meclis tarafından işletilecek bir mekanizmayla, görevleriyle ilgili suçlar söz konusu olduğunda, Başkan ve Başkan yardımcısının görevden alınması usulü düzenlenmiştir. İlgili hükme göre, Ulusal Meclis üyelerinin üçte biri, Başkanın ya da Başkan yardımcısının yürütme işlevini yerine getirirken görevlerini ağır şekilde suiistimal ettikleri (gross misconduct)62 iddiasını, yazılı bir bildiri vasıtasıyla Senato başkanına sunabilirler. Bu durumda, bildirinin Senato başkanına sunulduğu tarihten on dört gün sonra her iki mecliste de iddianın bir soruşturmaya konu olup 58 Bağımsızlık öncesi dönemde, şimdiki Nijerya nüfusunun çeyreğini oluşturan Yoruba Kabilesinde, “Oyo Mesi” adı verilen danışma meclisi, hatalı bir yönetim sürdüren ya da önemli bir suç işleyen kabile şefini, geleneksel ve sembolik yöntemler vasıtasıyla, kimi durumlarda tahttan indirebilmekteydi. Jide Ogunsakin, “Evaluation of Impeachment Proceedings under the Constitution of the Federal Republic of Nigeria 1999”, Journal of Law, Policy and Globalization, C. 34, 2015, s. 132. 59 Nijerya’da uygulanan impeachment usulünü her yönüyle ele alan, oldukça ayrıntılı bir çalışma için bkz. Omololu FAGBADEBO, Impeachment in the Nigerian Presidential System, Palgrave Macmillan, 2020. 60 Ogunsakin, s. 133; Fatai Ayisa Olasupo, “Voice of Jacob Hand of Esau: Appraising the Role of Chief Executives and Party Leaders in Impeachment Processes in Nigeria”, Beijing Law Review, C. 5. S. 1, 2014, s. 8; Elijah Adewale Taiwo, “Judicial Review of the Impeachment Procedure in Nigeria”, Malawi Law Journal, C. 3, S. 2, 2009, s. 239-240. 61 Örnekler için bkz. Fagbadebo, s. 165-212. 62 Nijerya Anayasası, madde 143/11: “Bu bölümde yer alan ‘ağır suiistimal’ ifadesi, Anayasa hükümlerinin ciddi şekilde ihlal edilmesi yahut Ulusal Meclisçe ağır olarak nitelendirilen bir kötüye kullanım anlamına gelmektedir”.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1