49 TBB Dergisi 2022 (162) Bahattin ARAS “orantılılık” temel ilke olarak belirlenmiştir.13 Zor kullanmada sınırlı ve orantılı müdahale edilmeli ve yaşam hakkına en az zararın verilmesi gerekmektedir. Burada kaçınılmaz durumdan dolayı son çare olarak bir zor kullanma durumu söz konusudur.14 AİHM’ye göre terörle mücadele, organize suçlarla mücadele veya çocuk kaçırma gibi olağanüstü hallerde güç kullanılması gerekse bile bu zor kullanılması hiçbir şekilde Sözleşme’nin 3. maddesi kapsamındaki işkence ve kötümuameleye dönüşemez. Aynı şekilde Sözleşme’nin 3. maddesindeki yasağa istisna getirilemez. Bu kapsamda Gäfgen/Almanya Kararında AİHS’nin 3. maddesindeki işkence ve kötü muamele yasağı kapsamında ilgilinin davranışları veya kendisine isnat edilen suçun niteliği ne olursa olsun hiçbir istisna tanınmayacağı ve hiçbir açıklayıcı unsura ve hiçbir şekilde iki değerin kıyaslanması işlemine imkân vermeyeceğine vurgu yapmıştır. Mahkeme kolluk görevlilerinin, ilgilinin davranışları sebebiyle zor kullanmaya mecbur kaldıkları hâllerde bu gücün gerekli ve orantılı olup olmadığı yönünde inceleme yapmıştır.15 Ayrıca mahkeme zor kullanımından kaynaklı hak ihlallerini incelerken zor kullanmanın, ilgili kişinin davranışlarıyla mecburi hâle gelmiş olmasını16 ve kullanılan gücün, yakalama veya etkisiz hâle getirme gibi güdülen meşru amaçla orantılı olmasını17 temel kıstas olarak kabul etmektedir.18 Mahkemeye göre özgürlüğünden mahrum edilen bir kişiye ilişkin olarak, kişinin kendi davranışı nedeniyle kesin bir zorunluluk olarak başvurulan dışındaki her türlü fiziksel güç kullanımı insan onurunu zedeler ve kural olarak Sözleşme’nin 3. maddede korunan hakkın ihlâline neden olur.19 13 Mustafa Alçalar, Kolluğun Zor Kullanma Yetkisi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi, İstanbul 2006, s.89; Cin, s.678 14 M. Kerem Osmanoğlu, “Uluslararası Belgeler Işığında Polis ve Vatandaş İlişkisi” Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Ankara 2013, C. XVII, S.1- 2, s.1560 15 AİHM Gäfgen/Almanya Kararı, Başvuru No:22978/05, K.T: 01.06.2010 16 AİHM Özen vd./Türkiye, Başvuru No: 29272/08, K.T: 23.2.2016, Prg...81 17 AİHM Rehbock/Slovenya, Başvuru No: 29462/95, K.T: 28.11.2000, Prg.71-77 18 Hasan Mutaf, “Kötü Muamele Yasağının Kapsamı ve İkincilik İlkesi”, Anayasa Yargısı, Ankara 2020, C.37, S.1, s.253-254. 19 Kerem Altıparmak, “İşkenceyi Nasıl Bilirsiniz? Türkiye’de Orantısız Güç Kullanma Sorunu”, Toplum ve Bilim, Ankara 2009, S.115, s.138 vd.; H. Gökçe Zabunoğlu, “AİHM Kararlarında Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkı ve Kolluğun Zor Kullanma Yetkisi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Ankara 2017, C.66, S. 3, s.644
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1