159 TBB Dergisi 2022 (163) Banu ULUSAN beyanda bulunmasının önüne geçileceğine de dikkat çekilmektedir.13 Her ne kadar uygulamada bir anlamı olmayacaksa da mahkemenin tanığa sözlü olarak sorularını iletmesi, tanığın da cevaplarını yazılı olarak vermesinin de mümkün olduğu Alman doktrininde ifade edilmektedir.14 Tanıkların kayıt ve diğer belgelere erişimine izin varsa ve bunu yapabilmeleri kendilerinden beklenebilecek ise tanıklar bu kayıt ve belgeleri mahkeme huzuruna getirecektir (Art. 378 Abs. 1 ZPO). Bu kurala aykırı davranan tanıklar hakkında tanıklık yapmaktan kaçınmaya ilişkin hükümler uygulanır (Art. 378 Abs. 2, Art. 390 ZPO). Belirtmek gerekir ki bu düzenleme dinlenilecek tanıklar bakımından geçerlidir; halihazırda dinlenilmiş tanıklar için bu yükümlülük geçerli değildir. Mahkeme hangi kayıt ve belgeler isteniyorsa, hepsini açıkça belirtmelidir; tanıklarda bu belgelerin bulunup bulunmadığı hususunda bir şüphe varsa, belgelerin ellerinde bulunması halinde getirilmesi gerektiği yönünde bir lafız kullanması yerinde olacaktır. Mahkemenin mevzubahis kayıt ve belgelerin edinilmesi için gereken tedbirleri alması da mümkündür.15 Mahkemece talep edilen belgeleri sunmayan tanık, ancak çağırıldığı halde tanıklık etmediği takdirde sunabileceği makul sebepleri sunarak (Art. 381 ZPO) yükümlülükten kurtulabilir. Aksi takdirde mahkeme, cezai yaptırım uygulanmasına ilişkin re’sen karar verecektir.16 Çağırıldığı halde davete icabet etmeyen tanık aleyhine, talep olmasa dahi, çağırılmasından kaynaklanan masraflar yüklenir. Ayrıca davete icabet etmeyen tanığa idari para ve hapis cezası dahi verilebilir (Art. 380 Abs.1). Tanığın hazır bulunması gereken zamanda ve yerde hazır bulunmamış olması, tanıklıktan kaçınması olarak nitelenebilir. Bu yer mahkeme huzuru olabileceği gibi, örneğin keşif yeri de olabilir. Mahkemenin tanığı beş ila on dakikadan fazla bekleme yükümlülüğü yoktur. Tanık hazır bulunmakla birlikte dinlenilemeyecek durumdaysa, örneğin sarhoş veya uyuşturucu madde etkisi altındaysa, yine davete icabet etmemiş sayılır. Tanığın bulunduğu yer davetiyedeki yerden çok uzaksa, tanığın istinabe yoluyla dinlenilmeyi talep etme 13 Damrau/Weinland, §377, Rn. 7. 14 Damrau/Weinland, §377, Rn. 8. 15 Damrau/Weinland, §378, Rn. 7. 16 Damrau/Weinland, §378, Rn. 9.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1