165 TBB Dergisi 2022 (163) Banu ULUSAN sı ve her tür usulü işlem olarak anlaşılması gerekir.50 Tarafın ve taraf vekilinin e-duruşma ile yargılamaya katılmasına karar verilebilmesi için tarafların talebi gerekmektedir (HMK m. 149/1, Yön. m. 7/1). HMK m. 149 gereği taraflar e-duruşma yapılması yönünde talepleri bulunsa dahi hakim, duruşmayı sevk ve idare yetkisine dayanarak bu talebi reddedip, duruşmanın mahkeme salonunda yapılmasına karar verebilir; hukuki dinlenilme hakkının ihlal edilmemesi bakımından hakimin bu kararının elbette gerekçelendirilmesi gerekir.51 Doktrinde duruşmanın, tarafların rızası alınmaksızın HMK m. 149 uyarınca sürdürülmesinin tasarruf ilkesine aykırılık teşkil edeceği belirtilmektedir.52 Dolayısıyla tarafların serbestçe tasarruf edebilecekleri davalarda e-duruşma yapılmasına karar verilebilmesi için tarafların bu yönde talebinin aranmasına karşılık, serbestçe tasarruf edemeyecekleri davalarda hâkimin re’sen e-duruşma yapılmasına karar verebilmesinde tasarruf ilkesi yönünden bir sakınca bulunmamalıdır.53 Bu kapsamda çekişmesiz yargı işlerinde de mahkemenin e-duruşma yapılmasına karar vermesi için bir engel yoktur (HMK m. 149/3, Yön. m. 10/2). Tanık, bilirkişi ve uzmanın dinlenilmesine ise mahkeme re’sen karar verebilir (HMK m. 149/2, Yön. m. 10/1); burada tarafların dava üzerinde tasarruf edebilmelerinin bir önemi yoktur.54 Taraflardan farklı olarak, tanık, bilirkişi ve uzmanın e-duruşma ile dinlenilme yönünde talep hakları bulunmamaktadır. Taraflardan birinin bu kişilerin e-duruşma ile dinlenilmesini talep etmesi halinde ise talep konusu tanık, bilirkişi veya uzmanın da rızasının aranması gerektiği ifade edilmektedir.55 50 Astred Stadler, ZPO §128a, Zivilprozessordnung mit Gerichtsverfassunggesetz Kommentar (Herausgeber: Hans-Joachim Musielak/ Wolfgang Voit), Auflage 18, München 2021, Rn. 2; BeckOK ZPO, §128a, Rn. 7. 51 Serdar Kale, “Ses ve Görüntü Nakledilmesi Yoluyla Duruşma İcrası (HMK m. 149)”, Medeni Usul ve İcra İflas Hukuku Dergisi, Yıl 2013 Sayı 25, s. 147. 52 Nur Bolayır, “Fransız Hukuku’ndaki Düzenlemeler Işığında Ses ve Görüntü Nakledilmesi Yoluyla Duruşmaların İcrası”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2020/2, s. 1193. 53 Ali Cem Budak/Varol Karaslan, “7251 sayılı Kanunla Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler”, İstanbul Barosu Dergisi, Cilt 94 Sayı 5, 2020, s. 22. Öte yandan e-duruşma yapılmasına karar verilmesi bakımından re’sen araştırma ilkesinin önemli olmadığı yönünde bkz. Emre Kıyak, “Duruşmada Etkinlik Kazanan Yargılama İlkeleri ile Usulî Müktesep Hak Işığında Türk Hukuk Yargılamasında Eş Zamanlı Ses ve Görüntü Aktarımıyla Duruşma Yapılmasının Olması Gereken Sınırları”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 205 Kasım 2021, s. 1466 (https://www.jurix.com.tr/article/25341 , erişim tarihi: 18.10.2022). 54 Budak/Karaslan, s. 22. 55 Kıyak, s. 1466.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1