247 7BB 'HUJLVL 6HOLP 0ø6$)ø5 yetmez ve biz onlar karşısındaki bu güçsüzlüğümüzden kıvanç duyarız”30 diyerek kişisel iktidar ile kurumsal iktidar arasındaki ayrımı kabul etmek zorunda kalmıştır. Kralın kişiliğinden arındırılabilmiş kurumsal bir devlet31 ihtiyacı ile hukuka bağlı devletin inşa edilmesine yönelik olarak devletin sınırlandırılması, devlete ayrı bir hukuki kişilik kazandırılarak mümkün olabilir. Orta Çağ’dan bu yana süregelen taç giyme törenlerinde kralın Tanrısal iktidara ve geleneklere uygun hareket edeceğine dair yemin etmesi,32 hukuka bağlılığın taahhüt edilmesidir. Prusya kralı II. Friedrich’in kendini devletin birinci hizmetkârı olarak gördüğünü söylemesi,33 kralın kişiliğinden ayrı tutulan devletin hukukun konusu yapılması gayretinin neticesidir. 17. yüzyıl başlarında İngiltere kralı I. James’in idam cezası fermanına yargıç Lord Coke’un “Kral insanlara değil, Tanrı’ya ve hukuka tâbidir” sözleri ile yargısız infaz yapılamayacağına dair itirazı ise yönetimde hukuk devleti arayışının işaretlerindendir.34 Kadim dönemlerden bu yana -iki bin yılı aşkın bir süredir35- zikredilen devlet kudretinin sınırsız olamayacağı düşüncesi, bundan böyle daha çok taraftar kazanmıştır. II. HUKUK DEVLETİNE GİDEN YOL Hukuk devletine giden yolda önemli olan iki devlet türüne ayrıca yer vermek gerekir. Bunlar, feodal düzenin kamu gücünü toprak sahipliğine dayanan ekonomik esaslara bağladığı patrimonyal devlet ve bireylerin hak ve özgürlüklerden mahrum edildiği polis devletidir. Bugünün hukuk devleti anlayışı öncesinde insanlığın deneyimlediği patrimonyal devlet ve polis devleti yaklaşımlarında yaşanan gelişmelerle hukuk devletine giden yolun açıldığı söylenebilir. Öğretide, pat30 Özay, s. 41. 31 Özay’ın Cesare Pascarella’dan aktardığına göre, çıkacağı yolculuk için bir gemi arayan Kristof Kolomb’un kendisinin yüce bir kral mı yoksa sıradan bir insan mı olduğu sorusuna Aragon Kralı II. Ferdinand şöyle yanıt vermiştir: “Kral olmasına kralım, bunda kuşku yok; ama her aklıma eseni de yapamam ya…” Özay, s. 48. 32 Brian Z. Tamanaha, “The History and Elements of the Rule of Law”, Singapore Journal of Legal Studies, 2012, s. 237. 33 Doehring, s. 48. 34 Meltem Dikmen Caniklioğlu, “Hukuk Devletinde Siyasi İktidar ve Yargının Karşılıklı Konumu-İlişkileri”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2008, C. 10, S. 1, s. 13-14. 35 Stein, s. 297.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1