248 +XkXk 'HYOHWL 2OJXVXnXn (VkL da÷OaUdakL .|kHnOHUL rimonyal devlet ve polis devleti yaklaşımlarının sonrasında modern anlamda hukuk devletine ulaşıldığı genel olarak kabul ediliyor olsa da bu devlet yaklaşımlarının geride kalmadığının ve hukuk devletinin bir ideal olması gerçeği karşısında hukuk devletine saf ve keskin bir geçişten söz edilemeyeceğinin altı çizilmelidir. A. PATRİMONYAL DEVLET Kıta Avrupası hukuk doktrininde Almanca Patrimonialstaat ve Anglosakson hukuk yazınında İngilizce patrimonial state olarak terimleştirilen devlet anlayışı için, Türkçe öğretide yazarların “mülk devleti” tabirini kullandıkları görülmektedir.36 Bu devlet anlayışında yönetilenlerin üstünde yaşadıkları topraklarla birlikte yöneticilerin mülkü olarak görülmesi sebebiyle başvurulduğunu tahmin ettiğimiz bu kullanımın, yanlış olduğu öne sürülemez. Ancak mülk devleti ifadesi kavramsal olarak salt idare hukuku yazınına özgüleniyor gibi anlaşılmakta, dahası; mülk sözcüğü seçimi patrimonial kavramını karşılamamakta ve mülk devleti ibaresinin kullanımı bu devlet yaklaşımının terim anlamını vermemektedir. Dolayısıyla bu çalışmada, ilgili ibarenin mülkiyet hakkına dayanan -bahse konu devlet yaklaşımının tarihsel gerçekliğine karşıt biçimde- olumlu çağrışımlar yapmasının yanı sıra bu yönetim anlayışının bütün bir toplum üzerinde oluşturduğu ekonomik eşitsizlikleri izah etmekte yetersiz kalabileceği düşüncesine dönük eleştirel hukuk bakış açısıyla, mülk devleti tabiri tercih edilmemiştir. Bunun yerine söz konusu devlet yaklaşımını yansıtan kavramın Türkçe yazılışı olan patrimonyal ifadesine başvurulmuştur. Ancak patrimonyal kelimesi de Türkçe’de yerleşik olarak kullanılmamaktadır. 36 Başta duayen idare hukukçusu ordinaryüs Sıddık Sami Onar olmak üzere çoğu yazar, kavramı mülk devleti olarak ifade etmiştir. Bu geleneği başlattığını tahmin ettiğimiz Onar’ın esasen konuya ilişkin olarak başlarda -yazımına 1938’de başladığı ve 1944 tarihinde ikinci baskısı yayımlanan eserinde görüleceği üzere- böyle bir tabir vermediği ve anlatımında “patrimonial” sözcüğünü geçirdiği görülmektedir. Bkz. Sıddık Sami Onar, İdare Hukuku Birinci Cilt, 2. bası, İsmail Akgün Matbaası, 1944, s. 113. Bundan 22 yıl sonra 1966 yılında basılan -önsözünde yazımına 1951’de başlandığını söylediği- eserinde ise, bu devlet anlayışını “mülkdevlet teorisi” olarak adlandırmıştır. Bkz. Sıddık Sami Onar, İdare Hukukunun Umumî Esasları I. Cilt, 3. bası, İsmail Akgün Matbaası, 1966, s. 124. Hukuk tarihçisi Ahmet Mumcu ise, farklı bir ibareye başvurmuştur. 2001 yılında Türkçe çevirisini yaptığı Karl Doehring’in kitabında, Mumcu’nun kavramı “yönetim devleti” olarak tercüme ettiği anlaşılmaktadır. Bkz. Doehring, s. 210.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1