249 7BB 'HUJLVL 6HOLP 0ø6$)ø5 Kanaatimizce yöneticilerin ülke üzerindeki ekonomik kaynaklara tam hâkimiyetine dayanması sebebiyle bu devlet rejimine patron devleti demek, anlam ve kapsamını doğruca vermek bakımından isabetli olabilir. Zira patron devleti teriminin tercihi, doktrinel anlamda aslına37 ve kavramın doğduğu dillerdeki karşılığına38 uygun düşmektedir. Nitekim bu devlet sisteminin esası, yönetici sınıfın her şeyin belirleyicisi olarak patron konumunda olduğu bir ekonomik ilişkiler ağıdır.39 Yine patron devleti tabiri, Orta Çağ’a ait bu devlet yaklaşımının geçmişte kalmadığını gösterebilecek ve bugünün dünyasında karşılaşılan izleri40 ile bağ kurulmasını sağlayabilen bir modern algıyı yansıtabilecek özelliktedir. Vurguladığımız nedenlerle, mülk devleti ifadesinin yerini bu tabirin alması tarafımızca önerilmektedir. 37 Patrimonialstaat ile güçlü bir ya da daha fazla sayıda patriarkın (aile ya da kabilenin başındaki kişi) hüküm sürdüğü siyasal yapı tarif edilir. Bu yapı, Alman sosyolog Max Weber’in özellikle Wirtschaft und Gesellschaft. Grundriß der verstehenden Soziologie adlı eserinde ortaya koyduğu patrimonyalizm ve sultanizm gibi kavramlar ile de genişletilerek izah edilir. Yine patrimonyal terimi genellikle patriarşi yani ataerkillik ile ilişkilendirilir. Bu konuda bkz. Mikhail Ilyin, “Patrimonialism. What Is Behind the Term: Ideal Type, Category, Concept or Just a Buzzword?”, Redescriptions: Political Thought, Conceptual History and Feminist Theory, 2015, C. 18, S. 1, ss. 26-51. 38 Patrimonial ve patron kelimeleri aynı kökten gelmektedir. Her iki sözcük de baba, ata anlamına gelen Latince pater kelimesinden türemiştir. Merriam-Webster, “Patrimonial”, Merriam-Webster.com legal dictionary, 22 Şubat 2022 tarihinde https://www.merriam-webster.com/legal/patrimonial adresinden erişildi. Ayrıca Türk Dil Kurumu’na göre Türkçe’ye Fransızca’dan geçen patron kelimesinin sözlük anlamı, “bir ticaret veya sanayi kurumunun sahibi, başı, işvereni” olarak verilmektedir. Türk Dil Kurumu, “Patron”, Güncel Türkçe Sözlük, 22 Şubat 2022 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi. 39 Geleneksel yöntemlerle elde edilmiş ekonomik avantajlara dayalı olarak ekonomik gücün korunduğu bir siyasal yönetim ile açıklanan bu devlet anlayışının sürdüğü dönemde, aynı zamanda Avrupa’da -kısaca ticaretçilik olarak tarif edilebilecek- merkantalizm doğmuştur. Bu konuda bkz. Immanuel Wallerstein, ModernDünya Sistemi II Merkantalizm ve Dünya Avrupa Ekonomisinin Güçlendirilmesi, 1600-1750, çev. Latif Boyacı, Yarın Yayınları, 2012. Bu devletin ülke topraklarının alınıp satılabildiği ya da devredilebildiği bir ticari organizasyonlar zincirine dayanması ve merkantalizm yani ticaretçiliğe geçişteki rolü, -patron kelimesinin Türkçe’deki yeri ve yaygın kullanımı da düşünüldüğünde- patron devleti tabirini desteklemektedir. 40 Örneğin günümüzde Rusya’da siyasi iktidara fiilen hâkim konumda olan ve ülkenin ekonomik kaynaklarını büyük oranda elinde tutan oligarkların her biri, büyük sermaye şirketlerinin patronu olan iş adamlarıdır. Bu bakımdan Orta Çağ patrimonyal devletinin benzer görünümlerine, modern dünyada de facto olarak rastlanabilir. Zira oligarşik bir yönetim biçimi olan patrimonyal devlette ülke, bir grup güçlü ve ayrıcalıklı elit arasında paylaşılmıştır.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1