250 +XkXk 'HYOHWL 2OJXVXnXn (VkL da÷OaUdakL .|kHnOHUL Patrimonyal devlet, “işgal ettiğin yer sana aittir” gibi bir yaklaşımın teşkilatlanmış halidir. Bu gerçekliğin esasen modern yaşama çok uzak olduğunu söylemek haksızlık olur. Zira bugün de bir başkasına ait olanın hukuksuz olarak zaptedildiği pek çok durumla karşılaşmak mümkündür. İnsana içkin bu yazgıyı Rousseau, şu veciz deyişiyle ifade eder: “Bir parça toprağı çitle çevirerek ‘Bu benimdir’ diyen ve ona inanacak denli saf başkalarını bulan ilk insan, uygar toplumun gerçek kurucusu oldu”.41 Hukuk devleti idealine ulaşma yolunda, idari anlamda ilk olarak patrimonyal devlet tecrübe edilmiştir. Patrimonyal devlet anlayışının temelleri, Orta Çağ hâkim toplumsal yapısı feodaliteye42 ve feodal düzen ile ortaya çıkan parçalanmış siyasal yapıya dayanmaktadır. Bu anlayışa göre devlet, o devleti yönetenlerin malıdır. Kral ile lordlar yani feodal beyler, ülke topraklarının tamamının ve ülkede yaşayan herkesin sahibidir. Bununla birlikte patrimonyal devlet anlayışında devlet kudreti, kral ve feodal beyler arasında -vurgulanan mülkiyet ilişkisi bozulmaksızın- paylaşılmıştır.43 Devlet, bu patronlar ağının kontrolü altındadır. En büyük feodal bey olan kralın sonsuz hak ve yetkileri sistem içerisinde bölünmüş, feodal beyler ve kilisenin yanı sıra kimi yöntemlerle imtiyaz elde etmiş kentlere verilen bazı hak ve yetkilerle sınırlamaya tabi tutulmuştur.44 Roma hukukuna dayanan kamu hukuku-özel hukuk ayrımının benimsenmediği45 ve kamusal gücün kullanımında mülkiyetin esas alındığı patrimonyal devlette halk yani yönetilenler, o devlet üzerindeki egemenlerin malı sayılmaktadır.46 Bir meta olarak üzerinde yaşadıkları toprak ile birlikte alınıp satılabilir, sözleşme ya da miras ile başkalarına devredilebilirler.47 Bu durum, mülkiyete dayanarak kamu 41 Jean-Jacques Rousseau, İnsanlar Arasında Eşitsizliğin Kökeni, çev. Aziz Yardımlı, 2. baskı, İdea Yayınevi, 2011, s. 63. 42 Fazıl Hüsnü Erdem, “Hukuk Devleti ve 1982 Anayasası”, Liberal Düşünce Dergisi, 1999, C. 4, S. 16, s. 38. 43 Ali Kuyaksil, “Hukuk Devleti Kavramı ve Türkiye’de Gelişimi”, KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C. 4, S. 2, 2007, s. 32. 44 A. Şeref Gözübüyük/Tekin Akıllıoğlu, Yönetim Hukuku, 6. baskı, Turhan Yayınevi, 1993, s. 21. 45 Gözübüyük/Akıllıoğlu, s. 21. 46 Ahmet M. Güneş, “Über Die Rechtsstaatlichkeit”, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2015, C. 20, S. 33, s. 7. 47 Güneş, s. 21.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1