160 Statüden Sözleşmeye, Sözleşmeden İsteme Hukuk Biçiminin Dönüşümü şimin toplumsal yaşama en dolaysız etkisi, statülerden doğan sorumlulukların yerini sözleşmeden doğan sorumluluklara bırakmasında görülmektedir. Maine’in Antik Hukuk’ta statü ve sözleşme arasında kurduğu ilişki, hukuk biçimi tartışmasının adı konulmamış ilk örneği olarak değerlendirilmeyi hak etmektedir. Diğer bir deyişle, Maine, bu kavramları kullanmamışsa da (statü) yükümlülük biçimiyle (obligation form of law) başlayan hukukun, hukuki kurgu, eşitlik ve yasamanın kullanımıyla sözleşme biçimine (contractual form of law) doğru ilerlediğini, bir biçimden başka bir biçime sıçradığını savlamaktadır. Antik Hukuk kitabı, temelde bu sava indirgenebilir. İNSANLAR ARASI İLİŞKİYİ HUKUKİ İLİŞKİYE DÖNÜŞTÜREN SÖZLEŞME Hukuk disiplini altında araştırmacının nesnesi, hukuk kuralları ve mahkeme kararlarıdır. Bunların analiziyle, hukuki ilişkiyi parçalara ayıracak olsak iki ögeyle karşılaşırız: insanlar arası ilişki ve bu ilişkinin belirli bir biçimde yeniden üretilmesi için kullanılan zorlama (zor kullanma)28 (özgürlüğü kısıtlamak, mala el koymak, alt soyuyla görüşmesini engellemek, vb.). Toplumsal normun hukuk biçimini toplumsal normun diğer biçimlerinden (din, ahlak, aile, vb.) ayıran unsur, doğrudan doğruya kendini eli verir gibi görünmektedir: zor kullanma. Analiz derinleştirildiğinde, görünenle tezat oluştururcasına, hukuk biçiminin ayırt edici unsurunun, zor kullanımından değil, zor tekeliyle güvenceye bağlanan kuralların özgünlüğünden doğup geliştiği görülmektedir. Bir başka deyişle, hukuku insanlık tarihinde bir durak olarak yaratıp geliştirenin, ilksel hukukun öznesi olan pater familiasların, köleleriyle kurdukları değil pater familiaslarla kurudukları ilişkidir. Pater familiaslar arasındaki ilişki, değişim ilişkisidir. Topluma (gens) ait olan üretim araçlarının ailelere paylaştırılmasının doğal sonucu, toplumsal ürünün onu üreten ailelerin malı olmasıdır. Üretim alanında yaşanan bu dönüşüm toplumsal ilişkiye dolaysız bir etkide bulunur: toplumsal ilişki, insanlar arasındaki ilişki olmaktan, insanların sahip oldukları ürünler aracılığıyla girdikleri ilişkiye (değişim) dönüşür. Toplam toplumsal üretimde artış sağladığı için toplumsal olandan bireysel olana yöneliş, toplumsal ürünün değişimin tarafı olan meta28 Hukuki söyleme “cebri icra” olarak yerleşmiş olan özellik.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1