167 TBB Dergisi 2023 (164) Olcay HAYTA 1789 Fransız Devrimi sonrasında oluşturulan Ulusal Meclis politik konularda çalışmalarını sürdürürken, Paris’in dört bir yanında, işçiler, ücret artışı başta olmak üzere ekonomik taleplerle grevler düzenlediğinde, Le Chapelier Yasası, Fransız Anayasasının koruduğu özgürlüklerin sınırlarını açıkça deklare etti: Aynı sektör ve meslekten vatandaşların bir araya gelerek oluşturdukları her türlü “lonca”; aynı meslekten vatandaşların ortak çıkarlarını savunmak için bir araya gelip bir temsilci belirlemeleri; aynı mesleği icra edenlerin sektörlerinde fiyatları ya da emeklerinin ücretini belirlemeye yönelik kendi aralarında anlaşmaları veya örgütlenmeleri yasaktır!39 Le Chapelier Yasası, sözleşme biçiminin karakteristiğini net biçimde ortaya koymaktadır: bireysel mülkiyet ve malikler arası “özgür” ilişki. Ve anılan özgürlüğün hukukla iç içe geçmişliği Fransız Medeni Kanunu’nda çarpıcı bir şeklide ifade edilmektedir: sözleşme biçimi altında bireyler kendi hukuklarını yaratmakta özgürdür.40 Hukukun sözleşmeyle, sözleşmenin emek ürününün meta biçimiyle, meta biçimin sahiplikten mülkiyete geçişle, mülkiyetin de kolektifin karşıtı olarak bireyle aynı kavram setinin (Meta Mübadelesi ya da Hukukun Sönümlenmesi Okulu’nun kavram seti) unsurları olduğunu gördük. O halde hukuk biçiminde (sözleşme biçimi) bir değişiklik iddiası, meta değişimindeki dönüşüm iddiasıyla kendini izaha muhtaçtır. Bu dönüşüm, sermaye-biçiminin belirleyici metası olan emek-gücünün değişim koşullarında meydana gelmiş olmalıdır. Hukuk biçimindeki dönüşümün dinamiklerini belirginleştirmek için, emeğin kapitalist üretim ilişkileri altında elbirliğinden fabrika üretim tarzına geçerken yaşadığı dönüşüme ve bu dönüşümün emek-gücü metasının değişim ilişkilerine ne şekilde etki ettiğine yakından bakalım. Her ne kadar kapitalizmin fabrika üretim tarzıyla zihinlerde canlandırılması alabildiğine yaygınsa da işçileşen emekçiler, “kabaca 16. yüzyılın ortasından 18. yüzyılın son üçte birine kadar uza[nan]”41 dönemde, çok sayıda işçiyi istihdam edecek sermaye birikiminin ürünü olan, elbirliğine dayanan manüfaktür üretim tarzıyla kapitalizmin tarih 39 John Hall Stewart, A Documentary Survey of the French Revolution, Macmillan, New York, 1951, s. 165-6 40 Code Civil md. 1134: “Hukuka uygun şekilde yapılmış sözleşmeler, onları yapanlar arasında kanun hükmündedir.” 41 Marx, Kapital I. cilt, s. 327
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1