183 TBB Dergisi 2023 (164) Zübeyir BAKMAZ / Memduh DURSUN nunla ve kamu tüzel kişiliğine sahip bir şekilde kurulmakta ve böylece bunlar da üniversite adını taşımaktadır.15 Vakıf üniversitelerinin kamu tüzel kişiliğine sahip olduğu ve kamu hizmeti yaptığı yönündeki kabul tarzı, eğitim ve sağlık hizmetini bir bedel (ücret) karşılığında satmak suretiyle tedavül ekonomisine organize bir şekilde (okul işletmeciliği ve hastane işletmeciliği şeklinde) katılan vakıf üniversitelerinin kamu kurumu olarak mı yoksa vakıflara ait iktisadi işletmeler olarak mı verginin konusuna dâhil edileceği sorusunu beraberinde getirmektedir. Vergi idaresi tarafından verilen özelgelerde “vakıf üniversitelerinin bağımsız kamu kurumları (devlet üniversitesi) olarak kabul edildiği ve üniversite bünyesinde icra edilen eğitim hizmeti, sağlık hizmeti vb. faaliyetlerin her biri için ayrı ayrı iktisadi kamu kuruluşları oluştuğunun kabul edildiği16” görülmektedir. Hatalı olduğunu düşündüğümüz mezkûr özelgelerde sadece “iktisadi kamu kuruluşlarının tanım ve açıklamalarına” yer verilmek ve ayrıca “tüzel kişiliği itibarıyla kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayan17 üniversiteniz…” şeklinde matbu bir ifade kullanılmak suretiyle vakıf üniversiteleri KVK’nın “kamu idare ve kuruluşları (devlet üniversiteleri)” hükümlerine göre nitelendirmeye tabi tutulmuştur. İdarenin bu görüşüne katılmanın mümkün olmadığını düşünmekteyiz. Öncelikle, vakıf üniversitelerinin birer özel hukuk tüzel kişisi18 olan vakıfların kurucu iradesi19 olmadan hukuk âleminde varlık kazanmalarının mümkün olmadığını belirtmek gere15 Kemal Gözler ve Gürsel Kaplan, İdare Hukuku Dersleri, 22. Baskı, Ekin Basın Yayın Dağıtım, Bursa, 2020, s. 219. 16 İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 04.06.2012 tarihli ve B.07.1.GİB.4.34.17.01KDV.17-1798 sayılı, 02.09.2013 tarihli ve 11395140-105[Mük 257-2012/VUK-1- . . .]-1411sayılı, 09.06.2011 tarihli ve B.07.1.GİB.4.34.16.01-KVK 4-678 sayılı özelgeleri, www.gib.gov.tr, (10.09.2022). 17 Tüzel kişiliği itibarıyla kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayan kurumlar “kamu kurumları ve bu bağlamda devlet üniversiteleri”dir. Oysaki, vakıflara ait ve bağlı ticari işletmeler olarak kurulan vakıf üniversiteleri tüzel kişilikleri itibarıyla kurumlar vergisi mükellefi olarak doğmaktadırlar. Ancak, çeşitli muafiyet ve istisna hükümleri ile mükellefiyet ya da vergi dışında kalabilmektedirler. 18 Vakıflar Kanunu’nun 4’üncü maddesinde “vakıflar, özel hukuk tüzel kişiliğine sahiptir” hükmüne yer verilmiş olup, doktrinde de vakıfların mal topluluğu şeklindeki özel hukuk tüzel kişileri olduğu ifade edilmektedir. Konu ile ilgili olarak bkz. Gözler ve Kaplan, s. 90. 19 YÖK Kanunu’nun ek 3’üncü maddesinin 1’inci fıkrasında “vakıf veya birden fazla vakfın yetkili yönetim organlarının yükseköğretim kurumu kurma ile ilgili karar veya kararları Vakıflar Genel Müdürlüğünün olumlu yazısı ile birlikte ve aşağıdaki belgelerle Yükseköğretim Kurulu Başkanlığına sunulur” hükmü yer almaktadır.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1