16 Çocuk Hakları Komitesine Bireysel Başvuru Usulü Üzerine Bir Değerlendirme Sözleşme (İKS), Göçmen İşçilerin ve Aile Fertlerinin Haklarının Korunmasına İlişkin Sözleşme (GİAKS), Zorla Kaybedilmeye Karşı Herkesin Korunmasına Dair Sözleşme (ZKKS) ve ESKHS’ye ek protokolde devlet başvurusu usulüne yer verilmektedir.68 Ancak siyasi sebeplerden dolayı bu yol kural olarak işletilmemektedir. Şimdiye dek sadece Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Sözleşme (IAOKS) çerçevesinde üç kez işletilmiştir.69 Soruşturma usulünde70 Komite, ÇHS ve/veya ek protokollerde güvence altına alınan hakların ciddi ve sistematik bir şekilde ihlal edildiğine dair güvenilir bilgi alırsa, taraf devlete bilginin incelenmesinde iş birliği yapma ve bilgiye ilişkin gözlemleri sunma konusunda çağrıda bulunur. Komite, taraf devletin gözlemiyle birlikte her türlü bilgiyi dikkate alarak, bir veya birden fazla üyesini soruşturma yürütmek ve kendisine bilgi vermek üzere görevlendirebilir. Soruşturma, gerektiğinde ve taraf devletin onayıyla, devlete yapılacak bir ziyareti de kapsayabilir. Komite -soruşturmanın sonuçları incelendikten sonra- bulguları, yorum ve tavsiyeleri ile birlikte taraf devlete iletir. Taraf devlet altı ay içinde Komiteye gözlemlerini sunar.71 Prosedürün takibi çerçevesinde Komite, taraf devletten bilgi isteyebilir ve raporlarında bu konuda daha fazla bilgi vermeye davet edebilir.72 Soruşturma usulünü harekete geçirecek olan bilgiyi Komiteye herkes verebilir. Bilgi verilmesi için iç başvuru yollarının tüketilmesi zorunluluğu bulunmamaktadır.73 Soruşturma usulü BM temel insan hakları sözleşmeleri içinde İÖS, Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılmasına Dair Sözleşme (CEDAW), ZKKS, Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme (EHİS) ve ESKHS denetim mekanizmaları içinde yer almaktadır. 68 https://www.ohchr.org/en/treaty-bodies/complaints-about-human-rightsviolations#interstate, 10.10.2020. 69 https://www.ohchr.org/en/treaty-bodies/cerd/inter-state-communications, 10.10.2020. Başvuruların üçü de 2018 yılında yapılmıştır. İlk ikisi Katar tarafından Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’ne karşı, üçüncüsü ise Filistin tarafından İsrail’e karşı yapılmıştır. 70 Soruşturma usulüne ilişkin olarak, taraf devletler Protokol’ün imzası, onayı ya da Protokol’e katılım esnasında Komitenin soruşturma usulüne ilişkin yetkisini tanımadıklarını beyan edebilirler. m. 13/7. 71 Üçüncü İhtiyari Protokol md. 13. 72 Üçüncü İhtiyari Protokol md. 14. 73 Skelton s. 73.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1