273 TBB Dergisi 2023 (164) Ertunç MEGA de incelenir. Öktem ve Türkbağ’ın vurguladığı üzere, günlük yaşantımız daha ziyade felsefenin aksiyoloji dalı ile ilişkilidir ve hukukçu da politikacı da iletişimci de her gün felsefenin aksiyoloji alanında yer almaktadırlar.42 Kıllıoğlu, ahlaki fiillerin özerkliğinden hareket eden teorileri değerler felsefesi yani aksiyoloji olarak tanımlamakta ve felsefe dışındaki sair bilimlerin iyilik ve kötülük kavram ve olgularına yer vermediğini daha açık bir şekilde vurgulamaktadır.43 Kant, aksiyolojiyi incelediği eserinde şu ifadeyi kullanmıştır: “Günümüzde, hakikatin bilgiyle temsil edildiği, iyi’nin duyguyla algılandığı, bunların birbiriyle karıştırılmaması gerektiği kavranmaya başlanmıştır”.44 Şu hâlde, burada sorgulanması gereken durum, kötü tıbbi uygulama ifadesinde yer bulan kötü sözcüğünün hukuk bilimine ait bir terimmi, yoksa iyinin karşıtı olarak ahlaki bir değer mi olduğu meselesidir. Bize göre ve Kant’a atfederek iyi, duyguyla algılanan ahlaki bir değerdir. Bu ahvalde kötü ise iyi olmayan bir ahlaki değerdir ve yine duyguyla algılanır. Oysa hukuk, adalet sorunuyla ilgilenirken de sosyal olguya yönelirken de, somut normlarla iş görür. Roma Hukuku’ndan gelen bona fides, günümüzde, iyi niyet ve dürüstlük kuralını/hasletini bünyesinde barındıran ve geniş yorumlanan bir kavramdır. Bona fides öyle bir kavramdır ki, hâlen, Alman ve Fransız öğretisinde ahlaki bir standart mı, yoksa de lege ferenda hukuk ilkesi mi olduğu dahi tartışılmaktadır.45 İngiliz ve Amerikan hukukunda ise bona fides yani good faith dışlayıcı bir kural olarak görülmekte olup, heterojen bir hâlde bulunan tüm mala fides yani kötü niyet hâllerinin dışlanması suretiyle ulaşılabilen bir bilinç yapısını işaret etmektedir.46 İyi niyet kavramının evrensel hukuk sistemlerinde varlığını analiz etmek makalenin sınırlılıklarındandır, ancak, bona fides olarak Kıta Avrupası Hukuk Sistemi’nde de, good faith şeklinde farklı bir ifade ile Anglo-Amerikan Hukuk Sistemi’nde de dürüstlük ve sadakatla ilişkili olduğu muhakkaktır. 42 Öktem ve Türkbağ, Felsefe, Sosyoloji, Hukuk ve Devlet, s. 6. 43 İsmail Kıllıoğlu, İnsan ve Değerler Kavramı Açısından Ahlâk ve Hukuk, İstanbul, Büyüyenay Yayınları, 2020, s. 160,173. 44 François Gregoria, Büyük Ahlak Doktrinleri, Çeviren Cemal Süreya, İstanbul, Varlık Yayınları, 1971, s. 38. 45 Talya Şans Uçaryılmaz, “Roma Hukukundan Günümüz Hukukuna Dek Bona Fides İlkesi”, Doktora Tezi, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Ankara, 2018, s. 3. 46 Uçaryılmaz, “Roma Hukukundan Günümüz Hukukuna”, 80.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1