23 TBB Dergisi 2023 (164) Tijen DÜNDAR SEZER 1. Konu Yönünden Yetki Protokol m. 1/2 uyarınca, “Komite, bir devletin taraf olmadığı bir belgede ortaya konan hak ihlallerine ilişkin konularda, o devlete ilişkin yetkilerini kullanamayacaktır”. Söz konusu belgelerin hangileri olduğu da 5. maddede açıkça belirtilmektedir. Bireysel başvuru açısından Komitenin yetkisini değerlendirdiğimizde, Komitenin konu açısından yetkili olması için, aleyhine başvuru yapılan devletin ihlal edildiği ileri sürülen hakkın garanti edildiği ÇHS ve/veya ihtiyari 1. veya 2. Protokollere taraf olması gereklidir. Bu belgelere taraf olunmadan veya bu belgelerde garanti edilmemiş hak ve özgürlükler için bireysel başvuru yapılamaz.101 ÇHS kapsam itibariyle geniş bir sözleşmedir ve yukarıda belirtildiği üzere çocukların klasik haklarının yanı sıra, ekonomik, sosyal ve kültürel hakları da Sözleşme’de garanti edilmektedir. Devletler Üçüncü İhtiyari Protokol’e taraf olmakla, bireysel başvuru açısından taraf oldukları ÇHS veya ihtiyari protokollerde yer alan haklardan bazılarını kapsam dışı tutma yetkisine sahip değildir. Bu husus, özellikle sosyal hakların bireysel başvuru açısından kapsam dışı tutulmasını engellemekte ve hakların bağımlılığı ve bütünselliği prensibine hizmet etmektedir.102 Bununla birlikte, Sözleşme ve ihtiyari protokollerine konan çekinceler Komitenin yetkisinin belirlenmesinde göz önünde bulundurulur.103 Bireysel başvuru usulü, tüm insan hakları sözleşmeleri sistemleri için hakların somutlaştırılmasını ve kapsamlarının belirlenmesini sağlayan bir yoldur. Bu açıdan yargısal/yarı yargısal organların kararlarıyla sözleşmelerdeki haklar adeta yeniden biçimlenmektedir. ÇHS’de yer alan hakların kapsamlarının ne olduğunun bilinmesi ve özellikle başvuru yaparken hakkın içeriğinin tespiti için, bireysel başvurulara ilişkin Görüşlerin takip edilmesi önem taşımaktadır. 101 ÇHS’ye taraf olmayıp, maddi haklara ilişkin ihtiyari protokollere taraf olan devletler de Üçüncü İhtiyari Protokol’e taraf olabilir ve bu devletler açısından ilk iki protokoldeki hakların ihlal edildiği iddiası Komitenin önüne götürülebilir. Örneğin, ABD, ÇHS’ye taraf olmayıp, ilk iki ihtiyari protokole taraftır ve Üçüncü İhtiyari Protokol’e taraf olması durumunda, ilk iki ihtiyari protokolde yer alan haklar açısından ABD’ye karşı bireysel başvuru yapılabilir. 102 Woldemichael, s. 86. 103 Individual Complaint Procedures under the United Nations Human Rights Treaties, Fact Sheet no. 7, UN, Geneva-2013, s. 9.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1