29 TBB Dergisi 2023 (164) Tijen DÜNDAR SEZER Bununla birlikte Sözleşmenin ana babaya/çocuğun bakımından sorumlu olan kişilere bazı haklar tanıması sebebiyle (Ör. m. 5, m. 18/2, m. 27/3), bu hakların ihlal edilmesi durumunda söz konusu kişilerin başvurularının da kabul edilmesi gerektiği bazı yazarlarca doktrinde savunulmaktadır.129 b) Başvuru Kime Karşı Yapılır? Bireysel başvuru daima Üçüncü İhtiyari Protokol’e taraf devlete karşı yapılır. Protokol’ün 1/3 maddesi uyarınca “İşbu Protokole taraf olmayan bir Devleti ilgilendiren hiçbir başvuru, Komite tarafından alınmayacaktır”. Protokol’e taraf olmayan bir devlet aleyhine yapılan başvuru kişi açısından yetkisizlik söz konusu olduğu için reddedilecektir. Özel kişilere karşı bireysel başvuru yapılması mümkün değildir. ÇHS’nin bazı maddelerinde ana babanın ya da çocuğun bakımından yasal olarak yükümlü kişilerin ödevlerinin belirtilmiş olması, bu kişilere karşı başvuru yapılabilmesi sonucunu doğurmamaktadır. Bireysel başvurular her daim taraf devlete karşı yapılır. Söz konusu kişilerin yükümlülüklerini yerine getirmemesinde taraf devletin dahli var ise, devletin pozitif yükümlülüğünü yerine getirmemesinden dolayı sorumluluğu ortaya çıkacaktır. Ayrıca anne baba/çocuğun bakımından yasal olarak yükümlü olanlar dışında diğer kişilerin ihlalleri konusunda da taraf devlet koruma görevini yerine getirmediğinde yine pozitif yükümlülüğün yerine getirilmemesi dolayısıyla devletin sorumluluğu söz konusu olacak ve devlete karşı başvuru yapılabilecektir. Bu noktada Sözleşme’nin/Protokol’ün üçüncü kişiler alanındaki dolaylı yatay etkisinden bahsetmek mümkündür.130 3. Yer Yönünden Yetki Protokol’ün 5. maddesi uyarınca, başvurular, taraf devletin yetki sınırları içerisindeki ihlal iddialarına yönelik olarak yapılabilir. Yetki alanının öncelikle, siyasal sınırlar içinde olan coğrafi alanı kapsaması esastır. Bununla birlikte, Komite bireysel başvurular sonucunda ver129 Doek, Individual Communications, s. 20. 130 Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kişi bakımından yetkisi ve AİHS kapsamında devletin pozitif yükümlülükleri konusunda bkz. Feyyaz Gölcüklü-Şeref Gözübüyük, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, Ankara-2011, s. 45-49.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1