206 8OXVOaUaUaVÕ <aWÕUÕP +XkXkXnda 9akÕa 7HVSLWL Mekanizma kuralları kabul edilmiştir.7 Böylelikle Ek Mekanizma Kuralları, aşağıda daha detaylı açıklanacağı üzere ICSID Konvansiyonu çerçevesine başvuru şartlarının oluşmadığı durumlarda uyuşmazlıkların halli konusunda yatırımcılara bir başvuru imkânı getirmiştir. Uluslararası yatırım uyuşmazlıklarının çözümünde önemli bir rol üstlenen Merkez, yaklaşık altı sene8 süren bir çalışmanın sonucunda, tahkim ve uzlaşma kurallarında değişiklikler yapmış, arabuluculuk ve vakıa tespitine ilişkin yeni ve bağımsız kurallar getirmiştir.9 Tüm bu Merkez’in rol oynayıp oynayamayacağı ile ilgili talepler gelmeye başlamıştı. Bunda Merkez’in devletler ile özel hukuk kişileri arasındaki ihtilafları çözme hususunda yetkili olması, detaylı usulî hükümlerin olması, sürecin Merkez sekretaryası tarafından yakînen yönetiliyor olması, uyuşmazlık halinde hakemlerin Merkez tarafından atanması gibi etkenlerin rolü olmuştu. Broches, agm, s. 375. 7 Toriello, agm, 59-83. 8 7 Ekim 2016’da Merkez İdari Konseyinin 50. Yıl toplantısının sonucunda, takip eden yılda ICSID Kurallarında değişiklikler üzerinde çalışmalara başlanacağı niyeti açıklanmıştı. 50th Annual Meeting of ICSID’s Administrative Council | ICSID (worldbank.org), 23.02.2023. 9 2022 değişiklikleri Merkez tarihnde yapılmış en kapsamlı değişikliklerdir. ICSID Konvansiyonu yürürlüğe girmesinden sonra 1984, 2003 ve 2006 yıllarında üç kez değişikliğe uğramıştır. İlk ikisinde kapsamlı bir değişiklik yer almamış, 2006 değişikliklerinde ilk itirazlar, hakem kararlarının yayınlanması, üçüncü kişilerin duruşmalara katılabilmesi gibi bazı maddelerle sınırlı olarak önemli yeniliklere yer verilmiştir. Bunlardan ilki, yetki itirazının “ilk itiraza” dönüştürülmesidir. Hızlandırılmış muhakeme usulü ya da “early dismissal” (erken ret) şeklinde ifade edilen Konvansiyon m. 41/5 ile hakem kurulunun oluşumundan sonraki 30 gün içerisinde ve her halükarda ilk oturumdan önce, taraflardan birinin diğer tarafın talebinin açıkça hukuki dayanaktan yoksun olduğu itirazında bulunabilmesi imkanı getirilmiştir.”. 2006 değişiklikleri sırasında yürürlükte olan ICSID tahkim kuralları m. 32 ve m. 37’de üçüncü kişilerin davaya katılımı ile ilgili düzenlemelere yer verilmiştir. Üçüncü kişilerin katılımı iki şekilde mümkün olabilir: Birincisi tahkim oturumlarını izleme, ikincisi yazılı layiha sunma. ICSID Konvansiyonu m. 32, tarafların yazılı layihalarını sunmasından sonra başlayan sözlü prosedürde, hakem heyetinin taraflar dışında tanıklara, şahitlere, avukatlara, devlet kurumlarına duruşmaların belli bir kısmında ya da tümünde hazır bulunması ve müşahadede bulunmasına izin vermesini düzenlemiştir. Duruşmaların üçüncü kişilere açık hale getirilmesinin yararlı olabileceği düşünülmüş, ama tarafların aksi yöndeki itirazlarının ve endişelerinin hakem heyeti tarafından dikkate alınacağı belirtilmiştir. Benzer bir düzenlemeye Ek Mekanizma Kurallarında da yer verilmiştir. Taraf olmayanların yazılı layiha sunmalarına imkân getiren ICSID Konvansiyonu m. 37’ye göre, taraflara danıştıktan sonra hakem heyeti, taraf olmayan bir kişiye ya da kuruma davaya konu ihtilaf çerçevesinde yazılı layiha sunma izni verebilir. Bu değişiklikle, hakem heyetlerine, taraf olmayanların yazılı layihalarını kabul etme ve hüküm kurarken dikkate alması hususlarında yetkili oldukları açıkça düzenlenmiştir. ICSID Kurallarındaki 2006 değişiklik önerileri ve değişiklik sonrası Konvansiyon kuralları için bakınız: “Suggested Changes to the ICSID Rules and Regulations”, 052405-sgmanual.PDF (worldbank.org); https://
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1